بابکیه (از غلاة)

از غلاة.

ایشان پیروان بابک خرّم دین می باشند.

از اصل و نسب بابک اطلاعی در دست نیست، گروهی وی را فرزندی نامشروع دانسته اند و برخی او را از نوادگان ابومسلم خراسانی معرفی کرده اند. این درحالی است که ابن ندیم در الفهرست می نویسد: «جاویدان بن شهرک (یا سهرک) که رئیس جاویدانیه (از خرمیه ) بود در راه برگشت از زنجان، در ده بلال آباد، در منزل مادر بابک اقامت می کند و در آن جا کاردانی بابک را پسندیده و وی را با اجازه مادرش همراه می برد. پس از زمانی جاویدان می میرد و همسر او که عاشق بابک شده بود، به پیروان جاویدان می گوید روح وی در بابک حلول کرده و او طی تشریفاتی جانشین جاویدان شده و به ازدواج همسر جاویدان درمی آید.

وی پس از رسیدن به زعامت خرّمیان، بر عباسیان شورید و بر قسمت مهمی از آذربایجان چیره شد. آغاز قیام بابک، در سال 201 هجری قمری بوده است، سال هایی که در اثر مرگ هارون الرشید (193هـ. ق) و نزاع های امین و مأمون بر سر خلافت و هم چنین قحطی گسترده، حکومت مرکزی عباسی اقتدار خویش را از دست داده بود. قیام بابک را علاوه بر قیامی مذهبی، دارای صبغه سیاسی و ملی نیز می دانند. مأمون در طول سال های حکومت خود، لشگریان بسیاری را به جنگ بابکیه گسیل داشت که توفیقی در این امر نداشتند. لشگریان بابک پس از مرگ مأمون در سال 218 هجری قمری، به مناطق مرکزی ایران نظیر اصفهان و ری حمله کردند، هرچند در این امر توفیق نیافتند. پس از مأمون، معتصم عباسی، خیذر بن کاووس معروف به افشین را به جنگ خرمیه فرستاد. بابک در سال 220 هجری قمری از اردبیل عقب نشینی کرد و در سال 222 هجری قمری، در ارمنستان دستگیر شده و توسط افشین به سامرا فرستاده شد. وی در سال 223 هجری قمری کشته و بدنش به دار آویخته شد. برخی نام وی را حسن و بابک (به معنای پدر) را لقب وی در مبارزات ملی دانسته اند.

تاریخ الرسل و الملوک، دائرة المعارف الاسلامیة و الکامل فی التاریخ از حوادث مربوط به بابک خرّم دین سخن گفته اند اما ذکری از فرقه بابکیه ندارند. لکن عبدالقاهر بغدادی از این عنوان استفاده کرده و ایشان را بابکیه نامیده است.

رک: خرّمدینیه.