اصحاب ابن ابی لیلی

از فرق فقهی اهل سنت.

ابوعيسی عبدالرحمن بن يسار انصاری کوفی فقيه، قاضی و محدّث شيعی قرن اول هجری قمری است. وی در روزگار خلافت ابوبکر يا عمر به دنيا آمده است. پدرش ابوليلی از صحابه پيامبر بوده و در جنگ احد و جنگهای بعد از آن شرکت داشته است. ابوليلی در جنگ صفين در رکاب اميرالمؤمنين به شهادت رسيده است. ابن ابی ليلی از محدّثان به نام اسلامی است و 120 تن از صحابه پيامبر را ديده و از بسياری از آنان روايت نقل کرده است. ابن ابی ليلی در جنگ جمل پرچم دار اميرالمؤمنين بوده است. وی در دوره حجّاج بن يوسف ثقفی (م:95هـ.ق) در کوفه منصب قضا داشت ولی به واسطه ممانعت از ناسزاگفتن به اميرالمؤمنين، به دستور حجّاج تازيانه خورد. مرگ وی را سال 83 هجری قمری ضبط کرده اند. وی بيشتر در حديث و علم قرائت چيره دست بوده است. فرزند وی محمد بن عبدالرحمن نيز معروف به ابن ابی ليلی است. وی که در سال 74 هجری قمری ولادت يافت، درکودکی پدر خويش را از دست داد. محمد بن عبدالرحمن از فقهای بزرگ و از اصحاب رأی روزگار خود بود و در روزگار عبّاسيان، در کوفه مسند قضاوت داشت. وی با ابوحنيفه معاصر بود و ابوحنيفه نسبت به او خرده گيری هايی داشته است. احمد بن حنبل فقه او را بر حديث او برتری داده است. محمد بن عبدالرّحمن عليرغم گرايش بسيار به امام صادق، برخلاف پدرش سنّی بوده ولی رجال نويسان شيعه او را توثيق کرده اند. نوبختی او را از حشویه برشمرده است. قاضی ابويوسف شاگرد مبرّز ابوحنيفه کتابی با نام «ما اختلف فيه ابوحنيفه و ابن ابی ليلی» نوشته که می تواند نشانگر جايگاه برجسته علمی ابن ابی ليلی باشد. ظاهراً فرقه مذکور، منسوب به عبدالرحمن (پسر) است.