یزیدیه (از خوارج اِباضیه)

از خوارج اِباضیه.

ایشان پیروان یزید بن ابی انیسه می باشند.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی درباره این فرقه می نویسد: «اینان پیروان یزید بن اُنَیسه یا یزید بن ابی انیسه بودند. این فرقه با اینکه وابسته به اِباضیه شمرده شده اند، عقایدشان از آن مذهب دور است.

یزیدیه خود را از یاران محکّمه نخستین می دانستند و از همه خوارج پس از ایشان تبری می جستند، اما فقط به همراهی با اباضیان اقرار داشتند. اینان هر گناهی را، چه صغیره چه کبیره، شرک می دانستند و می گفتند که هر کس حدّ بر او واجب شود، کافر و مشرک است. یزید کسی از اهل کتاب را که به رسالت حضرت محمد صلی الله علیه و آله شهادت دهد، حتی اگر به دین او درنیاید، دوست خود می خواند. نظر غریب دیگری که به یزیدیه نسبت داده اند، این است که به اعتقاد ایشان خداوند رسولی از عجم خواهد فرستاد و کتابی بر او نازل خواهد کرد و او شریعت محمد صلی الله علیه و آله را ترک گفته شریعت جدیدی خواهد آورد؛ و می گفتند که این پیامبر از صابئین است.

به گفته اشعری از اِباضیه بعضی در کار یزیدیه توقف کردند و برخی دیگر خود را از آنان بری دانستند، ولی چنین به نظر می رسد که کلاً از آنها برائت جسته و حتی حکم به کفر و شرکشان داده باشند، چنانکه ابن حزم بدین نکته اشارت دارد.

شایان ذکر است که محمد بن احمد خوارزمی ایشان را از خوارج برشمرده و بدون اشاره به این که این فرقه از فرق اِباضیه می باشد، ایشان را پیروان یزید بن ابی انیسه می خواند.

مرتضی رازی در تبصرة العوام می نـویسد: «پیـروان شافعی شـش فـرقـه اند: فرقـه اول از مشبّهه می باشند و در تشبیه، غلوّ می کنند مثل اهل همدان، بروجرد، اصفهان، یزد، هرات، سلماس، شیراز و کَرَه ؛ کَرَه یا کرج ابودلف، نام شهری است که توسط ابودلف بنا شده است. رک: کرجیه. فرقـه دوم خود را سلفی می خوانند که به تشبیه نزدیک اند ولی غلو نمی کنند؛ فرقه سوم خوارج، رئیس ایشان حسین کرابیسی است؛ فرقـه چهـارم معتزلی می باشند و رؤسـای ایشـان مـاوردی و راغب اصفهانی می باشند؛ فرقه پنجم اشعری می باشند و فرقه ششم یزیدی اند که هم مشبهی هستند و هم از خوارج.»

سیدعلی جرجانی در تعریفات العلوم و تحدیدات الرسوم نام وی را یزید بن انیسه ضبط کرده است.