مقاتلیه

از دایره المعارف فرق اسلامی
پرش به: ناوبری، جستجو

از مشبّهه مجسّمه.

ایشان پیروان مقاتل بن سلیمان می باشند.

دائرة المعارف بزرگ اسلامی در باب مقاتل بن سلیمان می نویسد: « مقاتل بن سلیمان (م:150هـ. ق) از متکلمان و تفسیرنویسان نامدار بلخ بود. وی که از نزدیکان مقاتل بن حیان (م:135هـ. ق) ـ که مدتی والی بلخ بوده ـ به حساب می آمده، اندیشه های تشبیهی افراطی داشته است. وی در مسجد جامع بلخ تفسیر می گفته است و در همین مسجد با جهم بن صفوان ـ که به شدت با اندیشه های تشبیهی در تضاد بود ـ مناظره کرده و همین امر به تبعید جهم به ترمذ شده است. » [۱]

نشوان حمیری مقاتلیه را از مجبّره به حساب آورده [۲] و ظاهراً به پیروی از او محمد جواد مشکور و عبدالمنعم حفنی نیز ایشان را از مجبّره برشمرده اند. [۳] درحالی که مطهر مقدسی در البدء و التاریخ [۴]، محمد بن احمد خوارزمی در مفاتیح العلوم [۵] و ابوالقاسم بلخی در بیان الادیان [۶] به مشبّهه بودن ایشان اشاره دارند و سخنی از اندیشه جبری به میان نیاورده اند. با این حساب روشن است که آنچه از حافظ رجب برسی در مشارق انوار الیقین فی اسرار المؤمنین [۷] درباره فرقه مقابلیه نقل شده، مربوط به فرقه مقاتلیه است و به احتمال زیاد مرجع وی کتاب الحور العین بوده است. رک: مقابلیه. [۸]

پانویس

  1. دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج12، ص470
  2. الحور العین، نشوان حمیری، ص149
  3. فرهنگ فِرَق اسلامی، محمد جواد مشکور، ص429 / موسوعة الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، عبدالمنعم حفنی، ص617
  4. البدء و التاریخ، مطهر مقدسی، ج5، ص141
  5. مفاتیح العلوم، محمد بن احمد خوارزمی، ص47
  6. بیان الادیان، ابوالقاسم بلخی، ص86
  7. مشارق انوار الیقین فی اسرار المؤمنین، ص205
  8. فرهنگ نامه فرقه های اسلامی، شریف یحیی الامین، ص263