جلوتی

از دایره المعارف فرق اسلامی
(تغییرمسیر از جلوتیه)
پرش به: ناوبری، جستجو

یا: جلوتیه.

طریقه ای دینی که توسط محمد جلوتی ملقّب به پیرافتاده تأسیس شده است.

جلوتی شاگرد فردی به نام حاجی بیرم بوده و در سال 988 هجری قمری در شهر بورسا که مسقط الرأس وی محسوب می شده، وفات می نماید.

پیروان این طریقه، عمامه ای بر سر می گذارند که هیجده ترک دارد و موی خود را رها می نمایند.

مرکز این جماعت، منطقه ای است نزدیک به قلعه ای که مؤسس این فرقه در آن مدفون است. [۱]

عبدالمنعم حفنی مؤسس این فرقه را «عزیز محمود هدائی اسکوداری» معرفی کرده و می نویسد: « جلوتیه منسوب به جلوت که مرتبه ای بعد از مرتبه خلوت است، می باشند. این طریقه، فرقه ای سنی مذهب است». [۲]

دانشنامه جهان اسلام ضمن این که ایشان را «طریقتی صوفیانه در آسیای صغیر و بالکان » دانسته، به نقل از یکی از مشایخ این سلسله، جلوتیه را طریقتی که از زمان شیخ ابراهیم زاهد گیلانی (م:700هـ. ق) آغاز شده و در زمان شیخ عزیز محمود هُدایی (م:1038هـ. ق) شکل گرفته، معرفی می کند و می نویسد: «این طریقت در سه مرحله تکمیل شده، بار اول در زمان شیخ ابراهیم زاهد، بار دوم در زمان شیخ محمود افتاده (م:988یا979هـ. ق) و بار سوم در زمان هُدایی. جلوتیه که طریقتی کاملاً سنی مذهب است، شاخه ای از طریقت خلوتیه محسوب می شود و با زاهدیه (منسوب به ابراهیم زاهد گیلانی) صفویه (منسوب به شیخ صفی الدین اردبیلی م:735هـ. ق) و بیرمیه (منسوب به حاج بیرام ولی، م:823هـ. ق) پیوند داشته است. . . هُدایی می گفته طریق ما هم خلوتی و هم جلوتی است. . . برخی معتقدند جلوتیه از بیرمیه منشعب شده است و از طرفی به واسطه ارتباط بیرمیه و نقشبندیه، جلوتیه از نقشبندیه نیز تأثیر گرفته است». این دانشنامه در مورد حوزه نفوذ این طریقه به شهرهای استانبول، ازمیر، آناطولی مرکزی و نواحی بالکان اشاره می کند و اساس طریقت جلوتیه را ذکر جهری یا جلی و مهم ترین آداب در این طریقت را ذکر کلمه توحید می داند. این دانشنامه می نویسد: «عزیز محمود هُدایی مؤسس این طریقه غیر از وجهه صوفیانه و شاعرانه خود، موسیقی دان نیز بود و برای اشعار خود آهنگ می ساخت».

جلوتیه به چهار شعبه سلامیه، حقیه ، فنائیه و هاشمیه تقسیم می شود. [۳]

لویی ماسینیون برای این فرقه چهار فرع به نام های هاشمیه، روشنیه، فنائیه و هدائیه ضبط کرده است. شایان ذکر است که آیت الله سید مهدی روحانی نام این فرقه را جلوتی و لویی ماسینیون جلوتیه ضبط کرده اند. [۴]

پانویس

  1. دائرة المعارف الاسلامیة، ج7، ص88
  2. موسوعة الفرق و الجماعات و المذاهب و الاحزاب و الحرکات الاسلامیة، عبدالمنعم حفنی، ص218
  3. دانشنامه جهان اسلام، ج10، ص571
  4. دائرة المعارف الاسلامیة، ج15، ص180