کیالیه (پیروان احمد بن کیال)

ایشـان پیـروان احمـد بـن کیال (یا: احمـد بـن زکریـای کیـال) می بـاشنـد.

وی که اصالتاً متعلق به روستایی به نام بهق بوده، معاصر محمد بن محمد جیهانی ـ که در بخارا وزارت داشته ـ می باشد. ظهور کیال در سال 295 هجری قمری بوده است. وزیر بخارایی، او را در ترویج مذهب خود که در روستاهای مرو ظاهر شده و گروهی به آن پیوسته بودند، کمک می کرد. ابن کیال پس از مرگ خود، یک نفر قصّاب را ولی عهد خود نمود. پس از مرگ جیهانی، این طریق مندرس می شود.

محمد شهرستانی می نویسد: «ابن کیال از دعاة یکی از ائمه اهل بیت علیهم السلام پس از امام جعفر بن محمد صادق علیهماالسلام بود، و گمان می کنم آن امام از ائمه مستورین اسماعیلیه باشد. ضمن آن که احتمال دارد ابن کیال کلماتی را از او شنیده و آن را با رأی سست و فکر بیکاره خود درآمیخته و در هر باب علمی، حرفی بی رویه و بی قاعده از او سرزده باشد. وی بعضاً با حسن [معلوم نیست که این حسن کیست و شاید یکی از ائمه مستورین باشد] معاندت ورزیده است ولی آن ها پس از آن که به کلام او واقف شدند، پیروان خود را از او بازداشتند و پس از این که کیال این مطلب را فهمید، خود، اولاً مدعی امامت گردید و سپس مدعی شد که قائم است [به آن معنایی که در تعلیمات اسماعیلیه موجود است. ]». محمد شهرستانی مقداری از کلمات و بافندگی های او را به عنوان اصول کلامش نقل می کند که همان تأویلات باطنیه است و به قول محمد شهرستانی در همین تأویلات هم بر طبق اصول و قواعد مشی نکرده است.

فخر رازی نام مؤسس فرقه را احمد الکیال ضبط کرده است و مصحّح کتاب اعتقادات فِرَق المسلمین و المشرکین، احتمال داده که نام وی احمد کبّال (به باء موحّده) باشد.

آیت الله سید مهدی روحانی نام روستای ابن کیال را به نقل از بیان الادیان، بهق ضبط کرده درحالی که در چاپ جدید این کتاب با اشاره به نسخه بدل بهق، این نام به صورت بیهق ضبط شده است.

نام وی ظاهراً ابوعبدالله احمد بن محمد بن احمد بن نصر جیهانی است که وزارت سامانیان را برعهده داشته و در دوره نوح بن نصر بن احمد سامانی مدتی را وزارت کرده و سپس در سال 367 هجری قمری معزول شده است. این تاریخ با آن چه به عنوان تاریخ ظهور ابن کیال مطرح شده است (295هـ. ق) چندان سازگار نیست.