کردستان عراق
الگو:Coord الگو:جعبه اطلاعات کشور
کُردستان عراق (به کردی: هه‌رێمی کوردستان، Herêmî Kurdistan)، یک منطقهٔ خودمختار در بخش شمالی کشور عراق است. کردستان عراق از شرق با ایران از شمال با ترکیه و از غرب با سوریه هم‌مرز است. مرکز آن اربیل است. نام اربیل بر اساس قاعده قلب آوایی زبان کردی با تحریف آوایی روبه‌رو شده[۱] و توسط کردها به صورت «هه‌ولیر» تلفظ می‌شود. (مقایسه شود با حه‌مه که تلفظ کردی محمد است یا وه‌فر که شکل کردی برف است.) واحد پول رایج در منطقه کردستان عراق، دینار عراق است و زبان‌های رسمی در این منطقه زبان کردی و زبان عربی است. رئیس اقلیم کردستان عراق مسعود بارزانی است.
سرشماری رسمی از تعداد جمعیت این منطقه در دست نیست اما آخرین برآوردهای حکومت محلی جمعیت این منطقه را حدود ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر تخمین می‌زند.[۲]
در منطقه کردستان عراق علاوه بر کردها، اقلیت‌های آشوری، ترکمن، عرب، کلدانی، ارمنی و غیره نیز زندگی می‌کنند.[۳]
در زمان حکومت بعثیان آن حکومت تصمیم گرفت منطقه‌ای حائل در مرزهای شمالی خود با ایران ایجاد کند و برای این منظور از سال ۱۹۶۳ تا پایان جنگ ایران و عراق در سال ۱۹۸۸ در حدود چهار هزار روستای کردنشین را در این منطقه ویران کرد. ساکنان این مناطق و به طور کل حدود ۲۵ درصد از جمعیت کردنشین عراق به اجبار به نقاط دیگر عراق تبعید شدند و در این روند ۳۰۰ هزار کرد جان خود را از دست دادند.[۴]
محتویات
تاریخچه
نام کردستان از ترکیب دو واژه کرد و پسوند فارسی ـستان گرفته شده‌است که به معنی سرزمین کردها است. بنابر قانون اساسی عراق نام این منطقه (به زبان عربی: اقلیم کردستان) است.
منطقه امروزی کردستان عراق در دوران باستان بخش اصلی امپراتوری آشور را تشکیل می‌داد. آشور بانیپال در سال ۶۳۳ پ. م درگذشت. شاه ایرانی ماد در حمایت از بابل به آشور اعلان جنگ داد. هووخشتره در سال ۶۱۴ پ م از کوه‌های زاگرس گذشت و ضمن تسخیر آبادی‌های آشوری سر راه، شهر آشور پایتخت دولت آشور را در محاصره گرفت. پس از سقوط شهر آشور، نبوپلسر پادشاه بابل به دیدار هووخشتره آمد و در آنجا پیمان دوستی مادها و بابل تجدید شد. در سال ۶۱۳ پ م شاه آشور در نینوا بود و این شهر نیز در سال ۶۱۲ پ م تسخیر شد. نبوپلسر رهبر بابلی‌ها به همکاری با ماد روی آورد. در دوره‌های بعدی این منطقه بخشی از شاهنشاهی‌های هخامنشی، سلوکی، اشکانی و ساسانی گشت.
در زمان ساسانیان منطقه امروزی عراق را ناحیه سورستان یا دل ایرانشهر می‌نامیدند و طبق تقسیمات کشوری ایران آن زمان، سورستان به دوازده استان و شصت تسو (شهرستان) بخش شده بود. بیشتر بخش خاوری منطقه امروزی کردستان عراق در استان شادپیروز قرار داشت. شمال غربی کردستان عراق استان بالا نام داشت. شهرهای بزرگ آن دوره در این منطقه، اربیل، گرمیان (کرکوک امروزی) و آشب (عمادیه امروزی) بودند.[۵]
همهٔ منطقهٔ امروزی کردنشین تا سال ۱۵۱۴ میلادی یکی از ایالات ایران بود. در جنگ چالدران که بین نیروهای شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در سال ۱۵۱۴ میلادی انجام گرفت بر اثر شکست ایران، بخشی از این مناطق از ایران جدا شد و نصیب عثمانی گردید (کردستان عثمانی).
امپراتوری عثمانی سال‌ها چون ابرنیرویی بر گوشه‌ای از جهان دربرگیرندهٔ سرزمین‌های عربی، آسیای صغیر و بالکان، فرمان راندند تا اینکه با پایان جنگ جهانی اول و نابودی امپراتوری عثمانی متصرفات آن: (کردستان عثمانی)، سرزمین‌های عربی، آسیای صغیر و بالکان کم‌کم مستقل گردیدند. قرنها حکومت سلسلهٔ اردلان براین مناطق حکومت می‌کردند. کردستان عثمانی، در نقشهٔ جغرافیای امروزی در سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه قرار می‌گیرد. سه کشور ترکیه، عراق، و سوریه پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی عثمانی با توافق انگلستان، درسال ۱۹۲۳ تاسیس شدند.[۶][۷][۸]
اقلیم کردستان در سال ۱۹۷۰ و در پی پیمانی میان حکومت وقت عراق و رهبران کرد عراق تشکیل شد.
مردم و فرهنگ
عراق کشوری است با قومیت‌های گوناگون و ساکنان آن را عرب ۷۵٪-۸۰٪، کردها ۱۵٪–۲۰٪، ترکمنان، آشوریان و غیره حدود ۵٪ تشکیل می‌دهند.[۹] کردها در کردستان عراق در نواحی شمال و شمال شرقی عراق زندگی می‌کنند و از لحاظ فرهنگی و زبانی و طرز پوشش با عرب‌ها متفاوتند. کردها اکثریت بافت اقلیم کردستان را تشکیل می‌دهند، ترکمنان دومین گروه جمعیتی، و بعدتر گروه‌های قومی چون ایزدی‌ها، مسیحیان شامل (آشوریان، کلدانی، سورانی) از باشندگان کردستان عراق می‌باشند.[۱۰] روز عاشورا در کردستان عراق تعطیل رسمی است.[۱۱]
اجزای فرهنگ کردستان عراق شباهت زیادی به فرهنگ ایرانی دارد ازجمله خویشاوندی زبانی و آداب و رسوم و جشن‌هایی مانند جشن ایرانی نوروز که جشن اصلی در منطقه کردستان عراق نیز به‌شمار می‌رود. البته در این منطقه اقوامی مانند ترکمن‌ها آشوری‌ها، ارمنی‌ها، عرب‌ها، ایزدی‌ها، شبک‌ها و مندائی‌ها نیز ساکنند که ویژگی‌های جدای فرهنگی خود را نیز دارا می‌باشند.
جنبش زنان کرد در این منطقه فعالیتی مثبت و موفق‌تر از دیگر مناطق کردنشین داشته و با تمرکز بر مسایل خاص زنان همچون خشونت علیه زنان، خودسوزی، همسرآزاری (خشونت خانگی) و قتل ناموسی شکل گرفته است و تحولات خوبی را در این منطقه پدید آورده است.[۱۲] از فعالان این جنبش می‌توان به هوزان محمود اشاره کرد.
فوتبال محبوب‌ترین ورزش در این منطقه است و به‌ویژه تیم‌های فوتبال اسپانیا ازجمله رئال مادرید و بارسلونا در کردستان عراق طرفداران زیادی دارند.[۱۳]
زبان‌ها
زبان‌های رسمی در این منطقه زبانکردی سورانی، کردی بادینانی و زبان عربی است.[۱۴] با آن حال اکثر اهالی اقلیم کردستان توانایی تکلم به زبان عربی را نیز دارند.[۱۴][۱۴] سایر زبان‌های رایج در اقلیم کردستان عراق آشوری، ترکمنان، ارمنی، مندایی می‌باشد.[۱۴] بادینانی که لهجه‌ای از کردی کرمانجی است در مناطق شمالی‌تر کردستان عراق ازجمله در دهوک رواج دارد و کردی سورانی در مناطق جنوب شرق ازجمله اربیل و سلیمانیه رایج است.
زبان نوشتاری کردی در عراق به مرور دو شکل نیمه‌استاندارد پیدا کرد که تا امروزه ادامه دارد. یکی گونهٔ گویش کردی سورانی (بر پایهٔ لهجه‌های سورانی سلیمانیه و اربیل) و دیگری گونهٔ گویش بادینانی (بر پایهٔ لهجهٔ دهوک). این تفاوت‌ها همچنان پابرجاست و مانع ایجاد یک شکل زبانی یک‌دست و استاندارد برای کردهای عراق شده‌است. بخش بزرگی از استانداردسازی‌های اولیه در نوشته‌های کردی سورانی در خلال سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۷۵ انجام شد.[۱۵]
یک همایش سیاسی در عراق در سال ۱۹۵۹ تصمیم گرفت تا سورانی را «زبان استاندارد ادبی برای همهٔ کردها» اعلام کند، ولی بادینی‌زبانان (کرمانجی‌زبانان) شمال عراق و کردهای ترکیه چنین تصمیمی را نپذیرفتند.[۱۶]
زبان ادبی کردستان عراق نیز تا سال ۱۹۲۰ فارسی و زبان اداری حکومتی آن ترکی عثمانی بود. زبان نوشتاری سورانی که با خط فارسی-عربی و با علاماتی اضافه‌شده نوشته می‌شود در سال‌های ۱۹۱۹ و ۱۹۲۰ با بخشنامه‌ای توسط حکومت بریتانیا که بر منطقه مستقر شده‌بود[۱۷] و با قصد ایجاد چنددستگی در کشور عراق و منطقه[۱۸] ایجاد شد.[۱۹]
زبان و ادبیات فارسی همواره نفوذ و تاثیر زیادی در کردستان عراق داشته‌است.[۲۰] (نوشتار اصلی: زبان فارسی و کردستان عراق).
سیاست
کردستان عراق کم‌وبیش بین دو جریان سورانی و بادینانی تقسیم شده‌است که دو نوع گویش کردی متفاوت دارند. گویش سورانی تحت نفوذ طالبانی است که قلاذه و کوه سنجاب و اربیل و سلیمانیه تا خانقین را زیر پوشش دارد.[۲۱] گویش بادینانی که مرکزش زاخو است منطقه بارزان است و تا ترکیه پیش می‌رود. هردو نیرو سعی می‌کنند در مناطق یکدیگر نفوذ کنند و در تاریخ معاصر اغلب میانشان درگیری نظامی پیش آمده‌است. از دید تحلیلگران، درگیری دو جریان عمده شمال عراق بیش از آن که ناشی از ستیزه‌های ایدئولوژیک و سیاسی باشد ناشی از تفاوت‌های قومی و عشیره‌ای دو جریان بارزانی و طالبانی است که از این رهگذر البته تفاوت‌های زبانی ساکنان مناطق تحت نفوذشان نیز مورد تاکید قرار می‌گیرد.[۲۲]
پس از جنگ کویت و عراق و وضع ممنوعیت پرواز عراق به بالای خط ۳۶ درجه در سال ۱۹۹۱ کردهای عراق عملاً توانستند حکومت خود را تأسیس نمایند و با حل اختلافات گروهی و قیام علیه رژیم حزب بعث عراق، حکومت منطقه را به عهده گرفتند. کردها این خیزش را «راپه‌رین» می‌نامند.
پس از سرنگونی رژیم حزب بعث عراق، کردها حکومت سرزمین کردستان در عراق را تشکیل دادند. از سال ۲۰۰۵ به بعد ریاست جمهوری (جلال طالبانی) و وزارت امور خارجه عراق (هوشیار زیباری) و فرمانده کل ارتش عراق (ژنرال زیباری) نیز توسط کردها اداره می‌گردد. جلال طالبانی رئیس جمهور عراق و مسعود بارزانی صدر حزب دموکرات کردستان عراق و رهبر حکومت سرزمین کردستان است. از احزاب سیاسی کردستان که عضو پارلمان کردستان هستند می‌توان از پارتی دموکرات کردستان، اتحادیه میهنی کردستان، حزب سوسیالیست کردستان و حزب کمونیست کردستان نام برد. دکتر نچیروان بارزانی نخست وزیر کردستان دارای مدرک لیسانس علوم سیاسی از دانشگاه تهران و دکترای همین رشته از دانشگاه کمبریج است و نشان شوالیه جوان را نیز از طرف ملکه بریتانیا دریافت کرده است.
همزمان با ناآرامی‌ها در کشورهای عربی که به بهار عرب شهرت یافت، کردستان عراق نیز شاهد اعتراضاتی علیه حکومت اقلیم کردستان عراق بود. در این ناآرامی‌ها شماری از شهروندان شهر سلیمانیه توسط نیروهای امنیتی کشته شدند.[۲۳]
پس از بروز جنگ داخلی در سوریه آنها از این کشور همسایه پناهنده (اکثراً کرد) می‌پذیرند.[۲۴]
در ماه ژوئیه ۲۰۱۱ احزاب مخالف، مذاکرات با دولت را تحریم کردند و خواستار رفع توقیف کمک مالی دولت به احزاب مخالف و همچنین دستگیری مأمورانی شدند که به تظاهرکنندگان تیراندازی کرده بودند.[۲۵]
مقام‌های اقلیم کردستان می‌گویند که حکومت کردستان نوپا است و فرهنگ کاغذبازی و فساد مالی از رژیم گذشته به جای مانده‌است. اما مخالفان می‌گویند که آنان ۲۰ سال فرصت داشتند تا سیستم گذشته را عوض کنند.[۲۶]
جغرافیا
کردستان عراق منطقه‌ای کوهستانی است. بلندترین قله آن ۳۶۱۱ متر بلندا دارد. نام این کوه که در مرز با ایران قرار دارد را چیغی‌در (به کردی: کێغی ده‌ر) و گاه هَلگورد ذکر کرده‌اند. در برخی منابع معنی نام چیغی‌در «کوه بیرونی» و در دیگر منابع معنی آن «چادر سیاه» ذکر شده است.الگو:سخ رودهای بسیاری از کوه‌های کردستان عراق سرچشمه گرفته و در این منطقه جریان دارند. رودهای زاب بزرگ و زاب کوچک از شرق به غرب در منطقه جریان دارند. رود دجله نیز که از ترکیه سرچشمه می‌گیرد با گذر از کردستان عراق وارد مناطق جنوبی‌تر عراق می‌شود.
بزرگ‌ترین دریاچه کردستان عراق دریاچه دوکان نام دارد. دریاچه‌های کوچک‌تری چون دریاچه دهوک نیز در این منطقه وجود دارند.
بخش‌های غربی و جنوبی کردستان عراق چندان کوهستانی نیست و زمین‌های آن بیشتر به صورت تپه‌ماهور و دشت است. این منطقه با این وجود نسبت به دیگر بخش‌های صاف عراق سرسبزتر است.
شهرهای منطقه خودگردان کردستان عراق (بر روی دکمه «نمایش» کلیک نمایید:):
اقتصاد
اقتصاد کردستان عراق مبتنی بر درآمدهای نفتی است، از محل درآمدهای نفتی ساخت و ساز زیادی در شهرهای کردستان عراق صورت گرفته‌است. این منطقه منابع زیرزمینی گاز و فلزات نیز دارد. سیاست‌های صلح جویانه و قدرت سازگاری این حکومت با نظام بین‌الملل دستاوردهای مثبتی در زمینه‌های اقتصادی برای این منطقه داشته‌است.
برپایه آمار سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۱)، حجم مناسبات تجاری میان کردستان عراق و ترکیه بیش از ۸ میلیارد دلار در سال و مبادلات اقتصادی با ایران حدود ۵ میلیارد دلار بود.[۲۷] در آن سال نرخ بیکاری در کردستان عراق نیز در حدود ۴ درصد گزارش شده‌است.[۲۸]
در تقسیمات کشوری
کردستان عراق میان شش استان تقسیم شده‌است که از این میان حکومت اقلیم کردستان بر سه استان اربیل، سلیمانیه، دهوک و قسمت‌هایی از استان‌های نینوا و دیاله چیرگی دارد. همچنین حکومت کردستان درخواست پیوستن استان کرکوک و بخش‌های بزرگ‌تری از استان‌های دیاله و نینوا و صلاح‌الدین را کرده‌است.
نیروهای مسلح
بیشتر نیروهای مسلح حکومت اقلیم کردستان را پیشمرگ‌ها تشکیل می‌دهند. پیشمرگ‌ها نیروهای مسلح کردی هستند که بر اساس سنت از جانب کردها به این نام نامیده شده‌اند. نیروهای پیشمرگ کردستان عراق در فرایند سرنگونی رژیم بعث از جانب نیروهای هم‌پیمانان در سال ۲۰۰۳ در قسمت شمالی عراق نقش عمده‌ای داشتند.
ورزش
آموزش عالی
پیش از برپایی حکومت منطقه‌ای کردستان عراق، آموزش عالی در این منطقه تنها به زبان عربی انجام می‌شد. پس از برپایی این حکومت زبان کردی نیز از زبان‌های آموزش در دانشگاه‌های این منطقه شد. دانشگاه‌های این منطقه عبارتند از:
| نهاد | نشانی اینترنتی | تاریخ تاسیس | تعداد دانشجو |
|---|---|---|---|
| دانشگاه سلیمانیه (UOS) | http://www.univsul.org/ | ۱۹۶۸ | ۲۵٬۹۰۰ (سال ۲۰۱۳) |
| دانشگاه صلاح‌الدین (SU) | http://www.suh-edu.com | ۱۹۷۰ | ۲۰ هزار (۲۰۱۳) |
| دانشگاه دهوک | www.uod.ac | ۱۹۹۲ | ۱٬۶۸۹ (۲۰۰۷) |
| دانشگاه کویه (KU) | www.koyauniversity.org | ۲۰۰۳ | (؟) (۲۰۰۶) |
| دانشگاه کردستان | www.ukh.ac | ۲۰۰۶ | ۴۰۰ (۲۰۰۶) |
| دانشگاه آمریکایی عراق - سلیمانیه | www.auis.edu.iq | ۲۰۰۷ | ۵۰ (۲۰۰۷) |
| دانشگاه پزشکی اربیل (HMU) | www.hawlermu.org | ۲۰۰۶ | (؟) (۲۰۰۶) |
| دانشگاه بازرگانی و مدیریت (BMU) | www.bmu-me.net | ۲۰۰۷ | (؟) (۲۰۰۷) |
| دانشگاه سابیس (SABIS) | www.sabisuniversity.edu.iq | ۲۰۰۹ | (؟) (۲۰۰۹) |
| دانشگاه جهان | www.cihanuniversity.org | ؟ | (؟) |
| دانشگاه علم و فناوری کومار - سلیمانیه (KUST) | www.komar.edu.iq | ۲۰۱۲ | (؟) |
| دانشگاه خصوصی علم و فناوری اربیل | hpust.com | ؟ | (؟) |
| دانشگاه ایشیک (IU) | www.iu.edu.iq | ۲۰۰۸ | ۱۷۰۰ (۲۰۱۲) |
| دانشگاه سوران | www.soranu.com | ۲۰۰۹ | ۲۲۰۰ (۲۰۱۱) |
| دانشگاه نوروز | ؟ | ؟ | (؟) |
| دانشگاه توسعه انسانی | ؟ | ؟ | (؟) |
برگزاری همه‌پرسی و احتمال استقلال کردستان
پس از آنکه ارتش عراق اواسط ماه ژوئن سال ۲۰۱۴ به دنبال حملات گسترده شبه نظامیان دولت اسلامی عراق و شام موسوم به "داعش" از شهر کرکوک خارج شد، نیروهای پیشمرگه حکومت اقلیم کردستان عراق کنترل این شهر نفت‌خیز را به دست گرفتند. بارزانی تاکید کرد: "پیشمرگه‌های کرد از مناطقی که اکنون تحت کنترل آنهاست خارج نخواهند شد". پیشتر بارزانی با ادعای این مساله که کرکوک جزو منطقه کردستان عراق است گفته بود که "اقلیم کردستان عراق مجبور نیست بهای سیاست‌های اشتباه بغداد را بپردازد.[۲۹]
مسعود بارزانی رهبر منطقه کردستان عراق قویا اشاره کرد که برای کسب استقلال رسمی از باقی عراق تلاش خواهد کرد. او در مصاحبه‌ای گفت: "معلوم است که عراق دارد از هم می‌پاشد…. وقت آن است که مردم کردستان آینده خود را تعیین کنند و تصمیم مردم هرچه باشد آن را اجرا خواهیم کرد." نچیروان ادریس بارزانی، نخست‌وزیر اقلیم خودمختار کردستان عراق هم گفت که ممکن است همه عراق نتواند در آینده به صورت یک کشور باقی بماند همچنین بازگشت به شرایط پیش از پیروزی‌های داعش بسیار دشوار خواهد بود.[۳۰] در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ مسعود بارزانی، از پارلمان این اقلیم خواست برای برگزاری همه‌پرسی درباره استقلال کردستان از عراق تاریخ تعیین کند. وی گفت:"آنچه در کشور به وقوع می‌پیوندد نشان دهنده شکست سیاست‌های نوری مالکی نخست وزیر عراق است، ما ۶ ما پیش به نوری مالکی هشدار دادیم اما او به هشدارهای ما گوش نداد و این هم نتایج آن است". بارزانی گفت:" برای تعیین سرنوشت ملت کرد از حمایت‌های بین‌المللی برخورداریم و آنهایی که از ما حمایت نمی‌کنند نیز دشمن ما نیستند"[۳۱]
انضمام کرکوک به کردستان
بارزانی گفت از سازمان ملل متحد خواسته است تا در برنامه ریزی برای برگزاری رفراندومی در کرکوک برای انضمام این استان به کردستان، بر اساس ماده ۱۴۰ قانون اساسی عراق کمک کند. وی پس از دیداری با نیکولای ملادنف، نماینده ویژه سازمان ملل در عراق گفته بود ما از سازمان ملل می‌خواهیم تا در تحولات کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه عراق، جایی که قرار است رفراندومی شفاف برگزار کنیم، مشارکت داشته باشد. بارزانی در ۱۲ تیر ۱۳۹۳ پارلمان با اشاره به این اختلاف، گفت :"ما ۱۰ سال صبر کردیم که در چارچوب قانون اساسی عراق و طبق ماده ۱۴۰ اختلاف نظر در باره کرکوک را حل کنیم ولی همه تلاش‌ها بی نتیجه بود".[۳۲]
واکنش‌ها
جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا گفت که کردستان را یک ناحیه مجزا نمی‌داند و تاکید کرد که ایالات متحده آمریکا معتقد است "یک عراق متحد قوی‌تر خواهد بود." همچنین بخش بزرگی از جامعه جهانی، بویژه ترکیه و دیگر کشورهای غربی مخالف تجزیه عراق هستند.[۳۳]
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز (۲۹ ژوئن/ ۸ تیر) از استقلال کردهای عراق در جهت ایجاد امکان همکاری‌های گسترده‌تر با "نیروهای میانه‌رو در منطقه" حمایت کرد. نتانیاهو در سخنرانی‌اش کردها را "ملت مبارزی" خواند که "تعهدات سیاسی خود را اثبات کرده‌اند و ارزش استقلال را دارند." اسرائیل از دهه ۱۹۶۰ روابط تجاری، اطلاعاتی و نظامی محتاطانه‌ای با کردها برای توازن قوای خود با کشورهای عرب منطقه برقرار کرده است.[۳۴]
صالح مسلم رهبر کردهای سوریه و حزب دمکراتیک کردستان سوریه گفت: جدایی کردها از عراق مورد تایید ما نیست، در شرایط فعلی جدایی منطقه کردستان عراق از کل عراق به نفع کردها نخواهد بود. تجزیه کشورها و رودررو قرار دادن ملیت‌ها با یکدیگر عملی صحیح نیست. وی با ادعای این که الگوی دولت ملی در قرن ۲۱ کارآرایی ندارد، افزود: الگوی دولت ملی، قومیت‌های مختلف را رودرروی یکدیگر قرار می‌دهد و کسی این مدل را در قرن حاضر قبول ندارد. او گفت: ما از جدایی از سوریه دفاع نمی‌کنیم، کردها و سوری‌ها درصدد ساختن یک سوریه مبتنی بر حقوق بشر با هم یاری یکدیگر هستند.[۳۵]
حسین امیرعبداللهیان، معاون عربی آفریقایی وزارت امور خارجه ایران، گفت که این کشور هرگز اجازه تجزیه عراق را نمی‌دهد و این موضوع را "به صراحت" به دولت اقلیم کردستان اعلام کرده است. وی گفت: ایران جلوی تحقق "رویاهای نتانیاهو" را خواهد گرفت. امیرعبداللهیان با "دوستانه" توصیف کردن روابط ایران و رهبران کردستان عراق، این رهبران را به "خویشتن‌داری" فراخواند و تاکید آنان بر برگزاری همه پرسی را "شتابزده" دانست.[۳۶]
عبدالفتاح سیسی، رئیس جمهور مصر گفت: همه پرسی که هم اکنون کردها به منظور جدایی از عراق، خواهان برگزاری آن هستند در واقع سرآغاز فاجعه‌ای برای عراق خواهد بود که از دولت کردستان شروع و بعد از آن به مناطق کردنشین سوریه و دیگر مناطق اردن که در آن زندگی می‌کنند، کشیده می‌شود. چنین رفراندومی باعث شروع فروپاشی «فاجعه آمیز» عراق و تبدیل آن به کشورهای کوچک می‌شود که اکنون با حمله داعش شروع شده است.[۳۷][۳۸]
پانویس
منابع
- الگو:یادکرد
- بخش تاریخ باستان: الگو:یادکرد
جستارهای وابسته
نگارخانه
- PresidentBushAndBarzani.jpg
پیوند به بیرون
- نجات کردستان
- وب‌گاه حکومت خودگردان کردستان
- وب‌گاه کردستان، عراقی دیگر
- وب‌گاه توسعه کردستان
- دربارهٔ اقتصاد کردستان عراق (به فارسی)
- کردستان عراق را در یابیم
الگو:ویکی‌انبار-رده الگو:کشورها و مناطق ایرانی‌زبان
الگو:چهار تکه کردستان- ↑ Khan, Geoffrey. 1999. A grammar of neo-Aramaic: the dialect of the Jews of Arbel. Boston, MA: Brill Academic Publishers. p.2.
- ↑ حکومت محلی کردستان، بازدید: مارس ۲۰۱۳.
- ↑ حکومت محلی کردستان، بازدید: مارس ۲۰۱۳.
- ↑ THE KURDISH TOPONYMY OF NORTHERN IRAQ. بازدید: سپتامبر ۲۰۱۳.
- ↑ محمدی ملایری، محمد: فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم: دل ایرانشهر، تهران، انتشارات توس ۱۳۷۵.
- ↑ ایران، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، جلد دهم، تهران ۱۳۸۰
- ↑ آیت محمدی. سیری در تاریخ سیاسی کرد. انتشارات پرسمان. ۱۳۸۲
- ↑ و. نیکیتین - کرد و کردستان ترجمه محمد قاضی - نشر درایت ۱۳۶۳. ص ۴۲-۵۱،
- ↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html
- ↑ [http://kurdpress.com/Fa/NSite/FullStory/News/?Id=8502#Title= ساختار سیاسی حکومت اقلیم کردستان/ مرکز مطالعاتی استراتژیک اورسام ساختار سیاسی حکومت اقلیم کردستان/ مرکز مطالعاتی استراتژیک اورسام] خبرگزاری کردپرس-بخش فارسی
- ↑ در اقلیم کردستان تعطیل اعلام شد
- ↑ الگو:یادکرد
- ↑ همشی‌جی، محمود: اینجا اربیل؛ بارسایی هستی یا رئالی؟. بی‌بی‌سی فارسی. ۰۳ مارس ۲۰۱۳ - ۱۳ اسفند ۱۳۹۱.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ الگو:Cite web
- ↑ Qilorî, Mahabad B. , and Nêçîrvan Qilorî. 2002. Ferhenga Kurdî-Holendî = Woordenboek Koerdisch-Nederlands. Amsterdam: Bulaaq. p.7
- ↑ Jahani, Carina. 1989. Standardization and orthography in the Balochi language. Studia Iranica Upsaliensia, 1. Uppsala: Univ. , pp.61-2
- ↑ پارسا، مانی، کردستان عراق و زبان فارسی، در: رادیو زمانه. انتشار: ۲۰ دی ۱۳۸۵. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.
- ↑ Edmonds, C. J. 1957. Kurds, Turks, and Arabs. London, New York: Oxford University Press. 25:83,84
- ↑ British Occupation and Mandate, 1918-1932، بازبینی، ۲۵ ژوئیه ۲۰۰۸.
- ↑ حسن‌پور، امیر، صدای آمریکا: گفتوگۆیه‌ک له‌گهڵ دکتۆر ئه‌میری حه‌سه‌نپور سه‌باره‌ت به گه‌شه‌پـێـکردنی زمانی کوردی، بازدید: مه ۲۰۱۱. همچنین نگاه کنید به این پیوند.
- ↑ هوشمند، احسان: کرد یا کردها مدخلی جامعه‌شناختی بر کردشناسی. در: نشریه: «گفتگو» شهریور ۱۳۸۳ - شماره ۴۰. ص۱۹.
- ↑ هوشمند، احسان: کرد یا کردها مدخلی جامعه‌شناختی بر کردشناسی. در: نشریه: «گفتگو» شهریور ۱۳۸۳ - شماره ۴۰. ص۱۹.
- ↑ گل، ژیار: از اربیل تا سلیمانیه، عراقی دیگر. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.
- ↑ کردستان عراق؛ پناهگاهی برای آرامش بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ گل، ژیار: از اربیل تا سلیمانیه، عراقی دیگر. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.
- ↑ گل، ژیار: از اربیل تا سلیمانیه، عراقی دیگر. بازدید: اکتبر ۲۰۱۱.
- ↑ قریشی، کاوه: کردهای عراق ده سال پس از سقوط صدام. در بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ مارس ۲۰۱۳ - ۲۹ اسفند ۱۳۹۱.
- ↑ همان منبع.
- ↑ فراخوان رئیس اقلیم کردستان عراق به تدارک برگزاری همه‌پرسی استقلال دویچه‌وله فارسی
- ↑ تاکید کری بر اتحاد عراقی‌ها در میان اشاره کردها به تلاش برای استقلال بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ تقاضای بارزانی از پارلمان کردستان برای آمادگی برای رفراندوم استقلال خبرگزاری انتخاب
- ↑ تقاضای بارزانی از پارلمان کردستان برای آمادگی برای رفراندوم استقلال خبرگزاری انتخاب
- ↑ تاکید کری بر اتحاد عراقی‌ها در میان اشاره کردها به تلاش برای استقلال بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ اعلام حمایت نتانیاهو از استقلال کردستان عراق دویچه‌وله فارسی
- ↑ رهبر کردهای سوریه: جدایی کردها از عراق را تایید نمی‌کنیم خبرگزاری انتخاب
- ↑ معاون وزارت خارجه ایران: هرگز اجازه نمی‌دهیم عراق تجزیه شود بی‌بی‌سی فارسی
- ↑ السیسی: استقلال کردستان عراق "فاجعه" است خبرگزاری انتخاب
- ↑ عبدالفتاح سیسی: به آمریکا و اروپا در مورد کمک به داعش هشدار داده بودم/به اینها گفته بودم، این گروه بعد از سوریه به سمت عراق، اردن و عربستان خواهد آمد خبرگزاری انتخاب
