محمد بن حسن عجل الله فرجه، امام دوازدهم شیعیان: تفاوت بین نسخه‌ها
از دایره المعارف فرق اسلامی
جز (Admin صفحهٔ محمد بن حسن عجل الله فرجه، امام دوازدهم شیعه را به محمد بن حسن عجل الله فرجه، امام دوازدهم شیعیان منتقل کرد) |
|||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | '''محمد بن حسن عسکری''' (زاده ۲۵۵ ق) یا [[امام مهدی(ع)]]، [[امام دوازدهم]] [[شیعه اثناعشری|شیعیان اثناعشری]] است. بنابر باورهای شیعه او [[مهدی موعود]] است که روزی قیام خواهد کرد و با ظهور او جهان پر از عدالت خواهد شد. امام مهدی از سال‌های آغازین زندگی‌اش در | + | '''محمد بن حسن عسکری''' (زاده ۲۵۵ ق) یا [[امام مهدی(ع)]]، [[امام دوازدهم]] [[شیعه اثناعشری|شیعیان اثناعشری]] است. بنابر باورهای شیعه او [[مهدی موعود]] است که روزی قیام خواهد کرد و با ظهور او جهان پر از عدالت خواهد شد. امام مهدی از سال‌های آغازین زندگی‌اش در غیبت است و مخفیانه زندگی می‌کند. شیعیان او را امام زمان حاضر می‌دانند و مشهورترین عنوان او نیز [[امام زمان]] و [[ولی عصر]] است. |
| − | امام مهدی در پنج سالگی و پس از درگذشت پدرش [[امام عسکری]] در سال ۲۶۰ق به امامت رسید. تا سال ۳۲۹ ق ارتباط او با شیعیان از طریق | + | امام مهدی در پنج سالگی و پس از درگذشت پدرش [[امام عسکری]] در سال ۲۶۰ق به امامت رسید. تا سال ۳۲۹ ق ارتباط او با شیعیان از طریق چهار نماینده مشخص صورت می‌گرفت و از آن پس، غیبت طولانی او آغاز شده و وظیفه رهبری و هدایت شیعیان را به عالمان دینی سپرده است. |
| − | + | جشن نیمه شعبان که هر ساله در سالروز تولد او در ۱۵ شعبان برگزار می‌شود از بزرگترین جشن‌های شیعیان است. امکان ملاقات با امام زمان در دوره غیبت و ملاقات کنندگان با او و نیز زمان و چگونگی ظهور او جزو مباحث رایج بین شیعیان به شمار می‌رود. | |
== نسب و ولادت == | == نسب و ولادت == | ||
| − | + | [[امام دوازدهم]] تنها فرزند [[امام عسکری]] (ع) است. نام و کنیه او ، همان نام و کنیه پیامبر اکرم(ص) است. تولد او شب نیمه شعبان در سال سال ۲۵۵ هجری قمری بوده است.<ref name="erashad512">المفید، الارشاد، ص۵۱۲.</ref> برخی منابع سال ۲۵۶ق را درست تر می دانند.<ref>الصدوق، کمال الدین و تمام النعمة، صص ۴۶۰-۴۶۱؛ جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)، صص ۱۱۵-۱۲۲.</ref> | |
| − | + | ||
| − | + | ||
بنابر برخی روایات، مادر حضرت مهدی(ع) کنیزی به نام «[[نرجس]]» است.<ref name="erashad512"/> برخی نام مادرش را «صقیل» گفته اند و برخی «[[مریم دختر زید علوی]]» را مادرش دانسته اند. محل ولادت امام مهدی(عج)، [[سر من رأی]] بوده است.<ref>[[شهید اول|الشهید الاول]]، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج۲، ص۱۶.</ref> | بنابر برخی روایات، مادر حضرت مهدی(ع) کنیزی به نام «[[نرجس]]» است.<ref name="erashad512"/> برخی نام مادرش را «صقیل» گفته اند و برخی «[[مریم دختر زید علوی]]» را مادرش دانسته اند. محل ولادت امام مهدی(عج)، [[سر من رأی]] بوده است.<ref>[[شهید اول|الشهید الاول]]، الدروس الشرعیة فی فقه الامامیة، ج۲، ص۱۶.</ref> | ||
امام عسکری (ع) ولادت فرزندش را مخفی نگه داشت زیرا خبر ظهور مهدی و انتظار [[شیعه]] برای او امر شایعی بود و حکومت وقت در پی یافتنش بود. از این رو، امام عسکری(ع) در زمان حیات خویش تولد فرزندش را برای همگان آشکار نکرد و اکثریت مردم پس از درگذشت امام عسکری، فرزند او را نمی‌شناختند.<ref>المفید، الارشاد، ص۵۱۰.</ref> | امام عسکری (ع) ولادت فرزندش را مخفی نگه داشت زیرا خبر ظهور مهدی و انتظار [[شیعه]] برای او امر شایعی بود و حکومت وقت در پی یافتنش بود. از این رو، امام عسکری(ع) در زمان حیات خویش تولد فرزندش را برای همگان آشکار نکرد و اکثریت مردم پس از درگذشت امام عسکری، فرزند او را نمی‌شناختند.<ref>المفید، الارشاد، ص۵۱۰.</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
=== دیدارکنندگان === | === دیدارکنندگان === | ||
در کتابهای روایی از کسانی نامبرده شده است که گفته می شود امام مهدی(عج) را دیده اند. از جمله، [[شیخ مفید]] در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|ارشاد]]، نام برخی را ذکر کرده است:<ref>المفید، الارشاد، صص ۵۲۰-۵۲۱.</ref> | در کتابهای روایی از کسانی نامبرده شده است که گفته می شود امام مهدی(عج) را دیده اند. از جمله، [[شیخ مفید]] در کتاب [[الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد (کتاب)|ارشاد]]، نام برخی را ذکر کرده است:<ref>المفید، الارشاد، صص ۵۲۰-۵۲۱.</ref> | ||
| − | |||
# [[محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر]] | # [[محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر]] | ||
# [[حکیمه دختر امام جواد]](ع) | # [[حکیمه دختر امام جواد]](ع) | ||
| سطر ۲۷: | سطر ۲۲: | ||
# [[عمرو اهوازی]] | # [[عمرو اهوازی]] | ||
# [[ابونصر طریف خادم]] | # [[ابونصر طریف خادم]] | ||
| − | |||
== امامت == | == امامت == | ||
| − | + | بنابر روایات شیعه، آغاز امامت حضرت مهدی(ع) در ۵ سالگی بوده و در این سن خدا، حکمت و فصل الخطاب به وی عطا کرد و او را نشانه ای برای جهانیان قرار داد و همچون [[حضرت یحیی]](ع) در کودکی بدو حکمت داد و او را در دوران طفولیت، امام گردانید همچنانکه [[حضرت عیسی]](ع) را در گهواره پیامبر.<ref name="erashad512"/> | |
| − | بنابر روایات شیعه، آغاز | + | |
| − | روایاتی از [[پیامبر اکرم]] (ص) نزد همه مسلمانان بر امامت وی موجود است و پس از پیامبر(ص) روایاتی از [[امیرالمؤمنین]] علی(ع) و سپس | + | روایاتی از [[پیامبر اکرم]] (ص) نزد همه مسلمانان بر امامت وی موجود است و پس از پیامبر(ص) روایاتی از [[امیرالمؤمنین]] علی(ع) و سپس امامان شیعه تا می رسد به پدرش [[امام عسکری]](ع) که نزد معتمدین و شیعیان خاص به امامت فرزندش تصریح کرد.<ref name="erashad512"/> |
اعتقاد به قیام منجی یا مصلح جهانی مختص شیعه یا فرق اسلامی نیست بلکه بسیاری از ادیان و مذاهب دیگر نیز از آن سخن گفته‌اند؛ با این تفاوت که شیعه دوازده امامی معتقد است که آن مصلح، شخص معین و مشخصی است که در سال ۲۵۵ق چشم به این جهان گشوده و هنوز زنده است.<ref>مظفر، مسائل اعتقادی از دیدگاه تشیع، ص102.</ref> | اعتقاد به قیام منجی یا مصلح جهانی مختص شیعه یا فرق اسلامی نیست بلکه بسیاری از ادیان و مذاهب دیگر نیز از آن سخن گفته‌اند؛ با این تفاوت که شیعه دوازده امامی معتقد است که آن مصلح، شخص معین و مشخصی است که در سال ۲۵۵ق چشم به این جهان گشوده و هنوز زنده است.<ref>مظفر، مسائل اعتقادی از دیدگاه تشیع، ص102.</ref> | ||
| − | |||
=== سخنان پیامبر(ص) === | === سخنان پیامبر(ص) === | ||
==== منابع شیعه ==== | ==== منابع شیعه ==== | ||
از جمله روایات منقول از پیامبر(ص) که بیانگر امامت امام دوازدهم است روایتی است که پیامبر(ص) به [[امام حسین]](ع) فرموده است: | از جمله روایات منقول از پیامبر(ص) که بیانگر امامت امام دوازدهم است روایتی است که پیامبر(ص) به [[امام حسین]](ع) فرموده است: | ||
| − | ::تو سید [= آقا] پسر سید هستی؛ تو | + | ::تو سید [= آقا] پسر سید هستی؛ تو امام پسر امام هستی، تو حجت پسر حجت هستی، تو پدر ۹ حجت از نسلت هستی که نهمینشان قائم [= قیام کننده] است.<ref>الصدوق، عیون اخبار الرضا(ع)، ج1، ص56.</ref> |
==== منابع اهل سنت ==== | ==== منابع اهل سنت ==== | ||
| − | + | علمای زیادی از اهل سنت بر ولادت امام زمان(ع) اعتراف کرده‌اند و تصریح دارند که وی متولد شده است. صاحب کتاب [[«دفاع عن الکافی»]] تعداد ۱۲۸ نفر از این علما را با ذکر منبع آورده است.<ref>ر.ک: ثامر هاشم حبیب عمیدی، دفاع عن الکافی. </ref> | |
| − | علمای زیادی از اهل سنت بر ولادت امام زمان(ع) اعتراف کرده‌اند و تصریح دارند که وی متولد شده است. صاحب کتاب «دفاع عن الکافی» تعداد ۱۲۸ نفر از این علما را با ذکر منبع آورده است.<ref>ر.ک: ثامر هاشم حبیب عمیدی، دفاع عن الکافی. </ref> | + | |
| − | * [[احمد بن حنبل]] در کتاب «مسند» با اسناد گوناگون از [[جابر بن سمره]] نقل می کند که [[پیامبر(ص)]] از ۱۲ | + | * [[احمد بن حنبل]] در کتاب [[«مسند»]] با اسناد گوناگون از [[جابر بن سمره]] نقل می کند که [[پیامبر(ص)]] از ۱۲ خلیفه (یا «امیر» طبق برخی روایات) یاد کرد که همگی از قریشند خواهند بود.<ref>مسند احمد، ج5، صص86-90، 92-101، 106-108.</ref> |
*[[ام سلمه]]: «شنیدم رسول خدا(ص) می‌گوید: مهدی از خاندان من، از فرزندان [[حضرت فاطمه|فاطمه]] است.» <ref> «'''المهدی من عترتی من ولد فاطمة''' ». سنن ابی داود: ۱۰۷/۴، ح۴۲۸۴؛ سنن ابن ماجة: ۱۳۶۸/۲، ح۴۰۸۶؛ المستدرک علی الصحیحین، ۶۰۱/۴، ح ۸۶۷۲؛ الدر المنثور: ۴۸۴/۷؛ میزان الاعتدال: ۱۶۰/۳، رقم ۵۹۵۹؛ به نقل منتخب فضائل النبی و اهل بیته(ع) من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، ص۳۷۳. نیز ر.ک: السیوطی، الحاوی للفتاوی...، ج۲، ص۲۱۴.</ref> | *[[ام سلمه]]: «شنیدم رسول خدا(ص) می‌گوید: مهدی از خاندان من، از فرزندان [[حضرت فاطمه|فاطمه]] است.» <ref> «'''المهدی من عترتی من ولد فاطمة''' ». سنن ابی داود: ۱۰۷/۴، ح۴۲۸۴؛ سنن ابن ماجة: ۱۳۶۸/۲، ح۴۰۸۶؛ المستدرک علی الصحیحین، ۶۰۱/۴، ح ۸۶۷۲؛ الدر المنثور: ۴۸۴/۷؛ میزان الاعتدال: ۱۶۰/۳، رقم ۵۹۵۹؛ به نقل منتخب فضائل النبی و اهل بیته(ع) من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، ص۳۷۳. نیز ر.ک: السیوطی، الحاوی للفتاوی...، ج۲، ص۲۱۴.</ref> | ||
| − | *[[امام علی(ع)]]: رسول خدا(ص) فرمود: مهدی از ما | + | *[[امام علی(ع)]]: رسول خدا(ص) فرمود: مهدی از ما اهل بیت است... .<ref> «'''المهدی منا اهل البیت یصلحه الله فی لیلة''' ». سنن ابن ماجة: ۱۳۶۷/۲، ح۴۰۸۵؛ مسند احمد: ۱۳۶/۱ح ۶۴۶؛ حلیة الاولیاء، ۱۷۷/۳؛ الدر المنثور: ۴۸۴/۷؛ مصنف ابن ابی شیبة: ۶۷۸/۸ ح۱۹۰؛ به نقل منتخب فضائل النبی و اهل بیته(ع) من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، ص۳۷۲.</ref> |
| − | *اگر از روزگار جز یک روز نمانده باشد، همانا در آن روز خدا مردی را از | + | *اگر از روزگار جز یک روز نمانده باشد، همانا در آن روز خدا مردی را از اهل بیت من برمی‌انگیزد تا آن را از عدل پر کند همچنانکه از ستم پر شده است.<ref>سنن ابن داود: ۱۰۷/۴، ح۴۲۸۳؛ الدر المنثور: ۴۸۴/۷؛ مشکاة المصابیح للخطیب التبریزی: ۱۷۰/۳، ح ۵۴۵۲؛ مصنف ابن ابی شیبة: ۶۷۸/۸ ح۱۹۴؛ به نقل منتخب فضائل النبی و اهل بیته(ع) من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، ص۳۷۲.</ref> |
| − | * در حدیثی درباره شب معراج، که در مقتل خوارزمی آمده است، پیامبر(ص) نام یکایک | + | * در حدیثی درباره شب معراج، که در مقتل خوارزمی آمده است، پیامبر(ص) نام یکایک امامان شیعه را ذکر کرده است و امام مهدی آخرین آنان است.<ref>الخوارزمی، مقتل الحسین علیه السلام، الجزء الاول، صص 146-147.</ref> |
=== سخنان امامان شیعه === | === سخنان امامان شیعه === | ||
| − | از جمله روایات نقل شده از | + | از جمله روایات نقل شده از امامان شیعه، روایتی است منسوب [[امام علی]] (ع) که می فرماید: |
:::بدانيد به خدا قسم من و اين دو فرزندم [حسن و حسین] كشته خواهيم شد و بی گمان، خداوند مردى را از فرزندان من در آخر الزّمان بر مى‌انگيزد كه خونخواهى ما خواهد كرد ، و او حتما از مردم پنهان خواهد شد براى مشخّص شدن گمراهان در زمان غيبت، تا جايى كه نادان بگويد: خدا را در آل محمّد نيازى نيست.<ref>نعمانی، غیبت، ص197.</ref> | :::بدانيد به خدا قسم من و اين دو فرزندم [حسن و حسین] كشته خواهيم شد و بی گمان، خداوند مردى را از فرزندان من در آخر الزّمان بر مى‌انگيزد كه خونخواهى ما خواهد كرد ، و او حتما از مردم پنهان خواهد شد براى مشخّص شدن گمراهان در زمان غيبت، تا جايى كه نادان بگويد: خدا را در آل محمّد نيازى نيست.<ref>نعمانی، غیبت، ص197.</ref> | ||
از [[امام باقر]](ع) نقل شده است که: | از [[امام باقر]](ع) نقل شده است که: | ||
| − | ::بعد از | + | ::بعد از حسین بن علی، نه امام است که نهمینشان قائم است.<ref>[[شیخ کلینی|الکلینی]]، الکافی، ج1، ص533.</ref> |
== غیبت == | == غیبت == | ||
| − | روایات اسلامی، پیش از تولد امام مهدی(ع)، از به دنیا آمدن و غیبت او خبر می‌دهند. همچنین درباره حکومت وی روایاتی به نحو | + | روایات اسلامی، پیش از تولد امام مهدی(ع)، از به دنیا آمدن و غیبت او خبر می‌دهند. همچنین درباره حکومت وی روایاتی به نحو مستفیض، پیش از تولد آن حضرت نقل می شده است. بنابر این روایات، او امامی است که به امر الهی قیام می کند و حکومت تشکیل می‌دهد. وی قبل از قیام دو غیبت دارد که یکی طولانی تر از دیگری است. غیبت صغری از زمان ولادت امام مهدی تا پایان دوره نیابت خاص را شامل می‌گردد. پس از آن، غیبت کبری آغاز می‌شود که در پایان این غیبت، او با شمشیر [یا سلاح] قیام می کند.<ref>المفید، الارشاد، صص 512-513.</ref> |
=== غیبت صغری === | === غیبت صغری === | ||
| − | |||
در این دوره ارتباط مردم با امام از طریق 4 نائب خاص صورت می پذیرفت که عبارتند از: | در این دوره ارتباط مردم با امام از طریق 4 نائب خاص صورت می پذیرفت که عبارتند از: | ||
# [[عثمان بن سعید عمری]] | # [[عثمان بن سعید عمری]] | ||
| سطر ۷۱: | سطر ۶۱: | ||
# [[حسین بن روح نوبختی|ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی]] | # [[حسین بن روح نوبختی|ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی]] | ||
# [[علی بن محمد سمری]] | # [[علی بن محمد سمری]] | ||
| − | در روزهای پایانی زندگی سمری، | + | در روزهای پایانی زندگی سمری، توقیعی [= نامه ای] از ناحیه مقدسه [= امام زمان(عج)] رسیده بود که از درگذشت قریب الوقوع وی و آغاز دوران غیبت کبری خبر می داد. |
| − | + | نواب اربعه امام در دوران حیات خود ضمن استمرار بخشیدن به نظام وکالت به تصحیح عقاید شیعیان همت می گماردند و از آن جمله اندیشه های غالیان را از این جامعه دور می کردند.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی(2)، ص198.</ref> | |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
== مطالعه بیشتر == | == مطالعه بیشتر == | ||
* نعمانی، ابن ابی زینب، غیبت (ترجمه و متن غیبت نعمانی)، ترجمه محمدجواد غفاری، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه، ۱۳۸۷.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1019948 آدرس در سایت کتابخانه ملی ایران]</ref> | * نعمانی، ابن ابی زینب، غیبت (ترجمه و متن غیبت نعمانی)، ترجمه محمدجواد غفاری، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه، ۱۳۸۷.<ref>[http://opac.nlai.ir/opac-prod/bibliographic/1019948 آدرس در سایت کتابخانه ملی ایران]</ref> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
== منابع == | == منابع == | ||
| − | |||
* ابن حنبل، احمد، مسند أحمد، ج5، بیروت: دار صادر، بی‌تا. | * ابن حنبل، احمد، مسند أحمد، ج5، بیروت: دار صادر، بی‌تا. | ||
* الخوارزمی (اخطب خوارزم)، ابوالمؤید الموفق بن احمد المکی، مقتل الحسین علیه السلام، تحقیق: محمد السماوی، قم: انوار الهدی، 1418ق. | * الخوارزمی (اخطب خوارزم)، ابوالمؤید الموفق بن احمد المکی، مقتل الحسین علیه السلام، تحقیق: محمد السماوی، قم: انوار الهدی، 1418ق. | ||
| سطر ۱۰۸: | سطر ۸۳: | ||
* منتخب فضائل النبی و اهل بیته علیهم السلام من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، تقدیم: محمد بیومی مهران، بیروت: الغدیر، ۱۴۲۳/۲۰۰۲. | * منتخب فضائل النبی و اهل بیته علیهم السلام من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، تقدیم: محمد بیومی مهران، بیروت: الغدیر، ۱۴۲۳/۲۰۰۲. | ||
* مولوی، جلال الدین محمد، کلیات شمس تبریزی، تهران: امیرکبیر، 1376. | * مولوی، جلال الدین محمد، کلیات شمس تبریزی، تهران: امیرکبیر، 1376. | ||
| − | * ثامر هاشم حبیب عمیدی، دفاع عن الکافی، قم، مركز غدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۳۷۴ش. | + | * ثامر هاشم حبیب عمیدی، دفاع عن الکافی، قم، مركز غدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۳۷۴ش. |
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
| − | + | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ آوریل ۲۰۱۸، ساعت ۰۴:۰۱
محمد بن حسن عسکری (زاده ۲۵۵ ق) یا امام مهدی(ع)، امام دوازدهم شیعیان اثناعشری است. بنابر باورهای شیعه او مهدی موعود است که روزی قیام خواهد کرد و با ظهور او جهان پر از عدالت خواهد شد. امام مهدی از سال‌های آغازین زندگی‌اش در غیبت است و مخفیانه زندگی می‌کند. شیعیان او را امام زمان حاضر می‌دانند و مشهورترین عنوان او نیز امام زمان و ولی عصر است.
امام مهدی در پنج سالگی و پس از درگذشت پدرش امام عسکری در سال ۲۶۰ق به امامت رسید. تا سال ۳۲۹ ق ارتباط او با شیعیان از طریق چهار نماینده مشخص صورت می‌گرفت و از آن پس، غیبت طولانی او آغاز شده و وظیفه رهبری و هدایت شیعیان را به عالمان دینی سپرده است.
جشن نیمه شعبان که هر ساله در سالروز تولد او در ۱۵ شعبان برگزار می‌شود از بزرگترین جشن‌های شیعیان است. امکان ملاقات با امام زمان در دوره غیبت و ملاقات کنندگان با او و نیز زمان و چگونگی ظهور او جزو مباحث رایج بین شیعیان به شمار می‌رود.
محتویات
نسب و ولادت
امام دوازدهم تنها فرزند امام عسکری (ع) است. نام و کنیه او ، همان نام و کنیه پیامبر اکرم(ص) است. تولد او شب نیمه شعبان در سال سال ۲۵۵ هجری قمری بوده است.[۱] برخی منابع سال ۲۵۶ق را درست تر می دانند.[۲]
بنابر برخی روایات، مادر حضرت مهدی(ع) کنیزی به نام «نرجس» است.[۱] برخی نام مادرش را «صقیل» گفته اند و برخی «مریم دختر زید علوی» را مادرش دانسته اند. محل ولادت امام مهدی(عج)، سر من رأی بوده است.[۳]
امام عسکری (ع) ولادت فرزندش را مخفی نگه داشت زیرا خبر ظهور مهدی و انتظار شیعه برای او امر شایعی بود و حکومت وقت در پی یافتنش بود. از این رو، امام عسکری(ع) در زمان حیات خویش تولد فرزندش را برای همگان آشکار نکرد و اکثریت مردم پس از درگذشت امام عسکری، فرزند او را نمی‌شناختند.[۴]
دیدارکنندگان
در کتابهای روایی از کسانی نامبرده شده است که گفته می شود امام مهدی(عج) را دیده اند. از جمله، شیخ مفید در کتاب ارشاد، نام برخی را ذکر کرده است:[۵]
- محمد بن اسماعیل بن موسی بن جعفر
- حکیمه دختر امام جواد(ع)
- ابوعمرو عمری
- ابوعلی بن مطهر
- ابوعبدالله بن صالح
- ابراهیم بن ادریس
- عمرو اهوازی
- ابونصر طریف خادم
امامت
بنابر روایات شیعه، آغاز امامت حضرت مهدی(ع) در ۵ سالگی بوده و در این سن خدا، حکمت و فصل الخطاب به وی عطا کرد و او را نشانه ای برای جهانیان قرار داد و همچون حضرت یحیی(ع) در کودکی بدو حکمت داد و او را در دوران طفولیت، امام گردانید همچنانکه حضرت عیسی(ع) را در گهواره پیامبر.[۱]
روایاتی از پیامبر اکرم (ص) نزد همه مسلمانان بر امامت وی موجود است و پس از پیامبر(ص) روایاتی از امیرالمؤمنین علی(ع) و سپس امامان شیعه تا می رسد به پدرش امام عسکری(ع) که نزد معتمدین و شیعیان خاص به امامت فرزندش تصریح کرد.[۱]
اعتقاد به قیام منجی یا مصلح جهانی مختص شیعه یا فرق اسلامی نیست بلکه بسیاری از ادیان و مذاهب دیگر نیز از آن سخن گفته‌اند؛ با این تفاوت که شیعه دوازده امامی معتقد است که آن مصلح، شخص معین و مشخصی است که در سال ۲۵۵ق چشم به این جهان گشوده و هنوز زنده است.[۶]
سخنان پیامبر(ص)
منابع شیعه
از جمله روایات منقول از پیامبر(ص) که بیانگر امامت امام دوازدهم است روایتی است که پیامبر(ص) به امام حسین(ع) فرموده است:
- تو سید [= آقا] پسر سید هستی؛ تو امام پسر امام هستی، تو حجت پسر حجت هستی، تو پدر ۹ حجت از نسلت هستی که نهمینشان قائم [= قیام کننده] است.[۷]
منابع اهل سنت
علمای زیادی از اهل سنت بر ولادت امام زمان(ع) اعتراف کرده‌اند و تصریح دارند که وی متولد شده است. صاحب کتاب «دفاع عن الکافی» تعداد ۱۲۸ نفر از این علما را با ذکر منبع آورده است.[۸]
- احمد بن حنبل در کتاب «مسند» با اسناد گوناگون از جابر بن سمره نقل می کند که پیامبر(ص) از ۱۲ خلیفه (یا «امیر» طبق برخی روایات) یاد کرد که همگی از قریشند خواهند بود.[۹]
- ام سلمه: «شنیدم رسول خدا(ص) می‌گوید: مهدی از خاندان من، از فرزندان فاطمه است.» [۱۰]
- امام علی(ع): رسول خدا(ص) فرمود: مهدی از ما اهل بیت است... .[۱۱]
- اگر از روزگار جز یک روز نمانده باشد، همانا در آن روز خدا مردی را از اهل بیت من برمی‌انگیزد تا آن را از عدل پر کند همچنانکه از ستم پر شده است.[۱۲]
- در حدیثی درباره شب معراج، که در مقتل خوارزمی آمده است، پیامبر(ص) نام یکایک امامان شیعه را ذکر کرده است و امام مهدی آخرین آنان است.[۱۳]
سخنان امامان شیعه
از جمله روایات نقل شده از امامان شیعه، روایتی است منسوب امام علی (ع) که می فرماید:
- بدانيد به خدا قسم من و اين دو فرزندم [حسن و حسین] كشته خواهيم شد و بی گمان، خداوند مردى را از فرزندان من در آخر الزّمان بر مى‌انگيزد كه خونخواهى ما خواهد كرد ، و او حتما از مردم پنهان خواهد شد براى مشخّص شدن گمراهان در زمان غيبت، تا جايى كه نادان بگويد: خدا را در آل محمّد نيازى نيست.[۱۴]
از امام باقر(ع) نقل شده است که:
- بعد از حسین بن علی، نه امام است که نهمینشان قائم است.[۱۵]
غیبت
روایات اسلامی، پیش از تولد امام مهدی(ع)، از به دنیا آمدن و غیبت او خبر می‌دهند. همچنین درباره حکومت وی روایاتی به نحو مستفیض، پیش از تولد آن حضرت نقل می شده است. بنابر این روایات، او امامی است که به امر الهی قیام می کند و حکومت تشکیل می‌دهد. وی قبل از قیام دو غیبت دارد که یکی طولانی تر از دیگری است. غیبت صغری از زمان ولادت امام مهدی تا پایان دوره نیابت خاص را شامل می‌گردد. پس از آن، غیبت کبری آغاز می‌شود که در پایان این غیبت، او با شمشیر [یا سلاح] قیام می کند.[۱۶]
غیبت صغری
در این دوره ارتباط مردم با امام از طریق 4 نائب خاص صورت می پذیرفت که عبارتند از:
در روزهای پایانی زندگی سمری، توقیعی [= نامه ای] از ناحیه مقدسه [= امام زمان(عج)] رسیده بود که از درگذشت قریب الوقوع وی و آغاز دوران غیبت کبری خبر می داد.
نواب اربعه امام در دوران حیات خود ضمن استمرار بخشیدن به نظام وکالت به تصحیح عقاید شیعیان همت می گماردند و از آن جمله اندیشه های غالیان را از این جامعه دور می کردند.[۱۷]
مطالعه بیشتر
- نعمانی، ابن ابی زینب، غیبت (ترجمه و متن غیبت نعمانی)، ترجمه محمدجواد غفاری، تهران: دارالکتب‌الاسلامیه، ۱۳۸۷.[۱۸]
منابع
- ابن حنبل، احمد، مسند أحمد، ج5، بیروت: دار صادر، بی‌تا.
- الخوارزمی (اخطب خوارزم)، ابوالمؤید الموفق بن احمد المکی، مقتل الحسین علیه السلام، تحقیق: محمد السماوی، قم: انوار الهدی، 1418ق.
- المفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم: سعید بن جبیر، 1428ق.
- السجستاني، سليمان بن الأشعث، سنن أبي داود، ج2، تحقيق وتعليق: سعيد محمد اللحام، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، 1410ق-1990م.
- جاسم حسین، تاریخ سیاسی غیبت امام دوازدهم(عج)، ترجمه سیدمحمدتقی آیت اللهی، تهران: امیرکبیر، 1386.
- الشهید الاول، الدروس الشرعية في فقه الإمامية، ج2، قم: مؤسسة النشر الإسلامي، بی تا.
- صابری، حسین، تاریخ فرق اسلامی(2): فرق شیعی و فرقه های منسوب به شیعه، تهران: سمت، 1384.
- الصدوق، عيون أخبار الرضا(ع)، تصحيح وتعليق وتقديم: حسين الأعلمي، ج1، بيروت: مؤسسة الأعلمي للمطبوعات، 1404-1984م.
- الصدوق، کمال الدین و تمام النعمة، تحقیق: علی اکبر الغفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، 1422ق.
- الکلینی، الکافی، ج1، تصحيح وتعليق: علی اکبر الغفاری، طهران: دارالکتب اسلامیة، 1363ش.
- نعمانی، ابن ابی زینب، غیبت نعمانی، ترجمه محمدجواد غفاری، تهران: نشر صدوق، 1376ش-1418ق.
- مظفر، محمدرضا، مسائل اعتقادی از دیدگاه تشیع، ترجمه محمد محمدی اشتهاردی، قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1375.
- منتخب فضائل النبی و اهل بیته علیهم السلام من الصحاح الستة و غیرها من الکتب المعتبرة عند اهل السنة، تقدیم: محمد بیومی مهران، بیروت: الغدیر، ۱۴۲۳/۲۰۰۲.
- مولوی، جلال الدین محمد، کلیات شمس تبریزی، تهران: امیرکبیر، 1376.
- ثامر هاشم حبیب عمیدی، دفاع عن الکافی، قم، مركز غدیر للدراسات الاسلامیه، ۱۳۷۴ش.
