لواسانات
بخش لواسانات یکی از بخشهای شهرستان شمیرانات در استان تهران ایران است [۱] که به سه قسمت شهر لواسان ، دهستان لواسان بزرگ و دهستان لواسان کوچک تقسیم شده و محله ها و روستاهای زیادی را در بر میگیرد. وسعت بخش لواسانات در حدود ۶۰۰ کیلومتر مربع است که از این مساحت هفتاد کیلومتر مربع مساحت شهر لواسان و مابقی مساحت دهستان های لواسان کوچک ، لواسان بزرگ ، دشت لار و دیگر نقاط کوهستانی و ییلاقی بخش لواسانات است. مناطق زیادی در گذشته جرو لواسانات بوده‌اند که در دوره معاصر به بخشها و شهرستانهای مجاور الحاق شده‌اند اما همچنان در عرف مردم جزئی از لواسانات به حساب می آیند.
محتویات
تقسیمات کشوری
نام لواسان بر یک شهر ، دو دهستان وسیع و یک روستا نهاده شده که به مجموع این مناطق بخش لواسانات می گویند.
- بخش لواسانات از یک شهر و دو دهستان تشکیل شده است که احتمال تشکیل یک شهر دیگر بنام نیکنامشهر نیز در آن وجود دارد.
شهرها :
- شهر لواسان (این شهر مرکز لواسانات است)
دهستان ها
- دهستان لواسان بزرگ ( مرکز : روستای لواسان [بزرگ] )
- دهستان لواسان کوچک ( مرکز : روستای افجه ) شامل دشت لار یا همان پارک ملی لار
پیشینه
پیش از تاسیس شهرستان شمیرانات ، این بخش (لواسانات) که در دوره ای بهمراه بخشهای رودبارقصران و سیاهرود و بومهن بنام بخش افجه شهرستان تهران خوانده میشد جزو شهرستان تهران بود و نجارکلا مرکز آنها بحساب می آمد که در سال ۱۳۳۶ با تاسیس شهرستان شمیرانات در آن ادغام شد . در سال ۱۳۵۵ بنا به تصمیم دولت وقت استان مرکزی به مرکزیت تهران منحل و ری و شمیرانات در تهران ادغام گردیدند. مجدداً همزمان با تشکیل استان تهران در سال ۱۳۶۶ بار دیگر شهرستان شمیرانات با مصوبه هیأت وزیران به عنوان شهرستان مستقل رسمیت یافته و لواسانات ، تجریش و رودبارقصران در آن ادغام شدند. امروزه در لواسانات؛ وسعت و مساحت ِ منطقه لواسان بزرگ از منطقه لواسان کوچک کمتر است و این به دلیل آن است که در گذشته مناطقی چون جاجرود ، رودهن ، بومهن و چندین روستا و منطقه دیگر جزئی از لواسان بزرگ بشمار می آمده‌اند که در تقسیمات کشوری معاصر از این منطقه جدا و مستقل شده یا به شهرستان های تهران و دماوند الصاق گردیده‌اند . لازم به ذکر است که شهر لواسان جزو دهستان لواسان کوچک یا دهستان لواسان بزرگ نمی‌باشد بنابراین نوشتن و نامیدن آن به صورت «شهر لواسان کوچک» یا شهر «گلندوئک» که در پاره ای از موارد دیده میشود وجهی ندارد و اشتباه است.
جمعیت
بنابر سرشماری مرکز آمار ایران، جمعیت بخش لواسانات شهرستان شمیرانات در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۲۶۲۶ نفر بوده است [۲].
مردم
مردم بخش لواسانات به زبان فارسی با لهجه معیار(تهرانی) یا فارسی با گویش لواسانی که همان لهجه قدیم تهرانی است صحبت میکنند.
برخی از بزرگان و مشاهیر لواسانات
- ملک سلطان حسین لواسانی : وی از بزرگان قصران داخل (لواسانات) به عهد شاه عباس بزرگ صفوی بوده است. شاه عباس زمانیکه لواسانات را از تصرف خاندان بادوسپان بیرون آورد ، حکومت آنجا را به ملک حسین لواسانی بخشید.ملک بهمن والی لاریجان که قبلا برادر ملک حسین را در قلعه لواسان کشته بود به دست ملک حسین لواسانی مقتول شد و پسرش کیخسرو نیز تسلیم گردید و ولایت لاریجان نیز به وی رسید.
- ملک شاه غازی لواسانی : از حاکمان و رجال سیاسی در تنکابن و رستمدار و کلاره رستاق و کلاردشت مازندران در سالهای ۸۹۰ - ۹۰۰ هجری قمری در زمان آق قویونلوها بوده است. پاره ای از احوال او در تاریخ خانی درج شده است که در این کتاب به لواسانی بودن وی تصریح شده است برای مثال آمده است : (( ... بر موجب اشارت میرزا علی ، به طلب ملکشاه غازی لواسانی فرستاده آوردند.)). حوزه حکومت ملکشاه غازی لواسانی کلاردشت و توابع آن بوده است. ملک شاه غازی لواسانی را در تعظیم شعائر دینی مذهب تشیع آثاری است و نامش بر صندوق متبرکه امامزاده یحی تهران که از سال ۸۹۵ بجا مانده بدین قرار است : (( قد امر هذا القبر خلاصه الملوک و السلاطین عضد الدوله ملکشاه غازی ایدالله دولته، ابن المرحوم المغفور شاهرخ نور قبره تقربا الی الله )). بدین موجب پدر وی ملک شاهرخ نام داشته است.
- ملک مظفر غازی لواسانی : یکی از برادران ملکشاه غازی لواسانی که در نواحی تبرستان حکومت داشته است.
- ملک کیخسرو غازی لواسانی : یکی از دیگر برادران ملکشاه غازی لواسانی که از رجال سیاسی عهد خویش در مازندران و قصران بوده است.
- آیت الله میرزا حسن لواسانی : در زمان آقای سید ابوالحسن اصفهانی و از طرف ایشان برای تبلیغ و وعظ از ایران به لبنان رفت و حدود ۲۵ تا ۳۰ سال در شهر غازیه لبنان ساکن بود. شهر غازیه در کنار شهر صیدا، یعنی در حد فاصل مناطق مرکزی و جنوبی لبنان واقع است. ایشان تا سال ۱۹۵۰ میلادی در لبنان بود و پس از آن به ایران بازگشت.
- آیت الله محمد صادق لواسانی : دوست نزدیک آیت الله روح الله موسوی خمینی رهبر انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ ایران و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران.
- قصرانی : از دانشمندان قرن سوم و چهارم هجری قمری است. نام وی در فهرست ابن ندیم دکرگردیده است. زکریای قزوینی در آثار البلاد در ذکر قصرانی چنین نوشته است : (( قصرانی مهندس منسوب بدانجاست ، در هندسه دانشمند بود و در زمان خویش نظیر نداشت. وی در هندسه کتبی تصنیف کرده که مشهور است. ))
- حاج ملا شکرالله بن مولی لطف الله لواسانی : از اهالی لواسان که جهت تحصیل علوم به اصفهان رفت و از مجلس درس میرزا محمدعلی قاینی و دیگران استفاده جست و به فراگرفتن ریاضیات پرداخت و در محضر آقا میرسید حسن مدرس کسب فقه و اصول کرد ، سپس به تهران باز آمد و رخت سفر به نجف اشرف کشید و به فیض مدرسه شیخ مرتضی اعلم الله مقامه فایض آمد و از آنجا به تهران بازگشت و در این شهر اقامت گزید و مرجع خواص و عوام شد. در سال تالیف کتاب المآثر و الآثار که احوالش در آن آمده بیش از سی سال در تهران مقیم بود. صاحب طرایق به سال ۱۳۱۵ هجری قمری به اتفاق وی سفری به لواسان کرد و در اشارت احوال او در تاریخ نوشته است که سنش چنانکه خودش گفته از هفتاد متجاوز است لذا باید ولادتش را در حدود سال ۱۲۴۵ هجری قمری پنداشت. از آثار او فضائل السادات در اخبار و منتخب الختوم در ادعیه است.
- میرزا جعفر مشهور به حکیم الهی لواسانی : وی فرزند میرزا حسنعلی لواسانی فاضلی کامل و خوش سخن و عارفی واصل و نیک اندیش و بدیع المحاضره بود ؛ در تاریخ و حدیث و رشته های معقول با استادان فن سخن می داشت ، وی را در انشا نیز دستی بود ، تعلیقاتی به دعای صباح دارد و نزدیک هشتاد سال با عزت بزیست و در سال ۱۲۹۸ هجری قمری در تهران دیده از جهان فروبست و بر حسب وصیت او پیکرش را به وادی السلام نجف اشرف حمل کردند.
- میرزا شمس الدین حکیم الهی ثانی لواسانی : وی فرزند میرزا جعفر حکیم الهی لواسانی اول است . میرزا جعفر از اجله افاضل زمان خویش بحساب می آمد و ناصرالدین شاه قاجار به وی لقب حکیم الهی بخشید. در مجلس علما و امرا اعتباری داشت. وی پس از کسب مراتب منقول و معقول ، جهت تکمیل حکمت به سبزوار رفت و از محضر فیلسوف بزرگ حاج ملا هادی سبزواری استفاده جست و در سال ۱۳۱۵ هجری قمری در دارالخلافه تهران مجلس افاده و استفاده داشت.
- ملک الکلام بندار رازی : کمال‌الدین ابوالفتح بُندارِ رازی (درگذشتهٔ ۴۰۱ هجری قمری) شاعر ایرانی نیمه دوم سده چهارم هجری و معاصر آل بویه است..نامش هم به ضم بای عربى و هم به كسر پا فارسى هر دو ديده شده است.در پاره‌اى منابع چون تذكرهء دولتشاه و هفت‌اقليم«پندار»،و در مجمل فصيحى و برخى منابع ديگر«بندار»آمده است، به صورت‌اخير بزرگان ديگرى نيز موسومند،مانند بندار بن احمد بن عبد اللّه رازى بزاز،و بندار اصفهانى و بندار لره و غير اينها. از چگونگی احوال بندار آگاهی چندانی در دست نیست. دولتشاه سمرقندی در ذكر بندار رازى نوشته «...به سه زبان سخنورى مىكند:عربی ، فارسی و دیلمی،و از کوهستان ری (قصران داخل = لواسانات) است...» وی از شعرا، مجلسيان و مخصوصان دربار مجدالدوله دیلمی بود و صاحب عباد درتربيت او اهتمامى داشت.سخنش متين و طبعش وقاد بود . صاحب مجمل فصيحى سال فوتش را ۴٣٣ هجرىنوشته است.اين دو رباعى به زبان محلی قدیم تهران ، شمیران و لواسانات از وى است:
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر ، و نیز : الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر
- آقا میرزا صدرالدین لواسانی : وی فرزند میزرا شمس الدین حکیم الهی ثانی لواسانی است . وی صاحب کمالات بود و از استادان خط نستعلیق به شمار می رفت.
- حاج ملا علی اصغر لواسانی : وی لواسانی الاصل و ساکن تهران بود. علم را به زیور عمل زینت می بخشید و چنانکه در المآثر و الآثار آمده است در محله سرچشمه تهران در مسجدی که حاج میرزا عباسقلی از وزرای دربار ناصرالدین شاه پی افکند سمت امامت جماعت داشت.
- میرزا علی خان امین الدوله سینکی لواسانی : وی از رجال عهد قاجاریان است. در طرایق الحقایق در ذکر سینک لواسان درج آمده است : ولادت با سعادت جناب میرزا علی خان امین الدوله در این دهکده والا بوده است و نیاکان معظم له از مازندران به آنجا مهاجرت نموده توقف نمودند.
- میرزا علی محمد صفای لواسانی : از خوشنویسان سده سیزدهم در ایران است. وی فرزند میرزا حسنعلی لواسانی است . ذکرش در مجمع الفصحا و المآثر و الآثار و طرایق الحقایق آمده است . خاندان وی به فضل و کمال و جاه جلال شهرتی داشتند. از پدرش در مجمع الفصحا به صورت (( زبده الفضلا میرزا حسنعلی مغفور)) یاد گردیده است. صفا به موجب روایت مجمع الفصحا و المآثر و الآثار ، قطع نظر از فضائل بلند و خصائص ارجمند در حسن خط و خوشنویسی نیز وحید عصر و فرید دهر بود. فوتش به سال ۱۲۹۹ هجری قمری اتفاق افتاد و ۷۸ سال زندگانی یافت و در عتبات عالیات در جوار حر بن یزید ریاحی مدفون گردید. ایت ابیات از سروده های وی است :
الگو:شعر الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:ب الگو:پایان شعر
- انیس الدوله : همسر سوگلی و حرم ناصرالدین شاه قاجار که از اهالی امامه لواسان کوچک بوده است . این زن در تصمیم گیری های شاه موثر بوده است و این شخصیت زن همان است که با شکستن قلیانهای حرم سرای ناصرالدین شاه وی را وادار به پذیرش فتوای میرزای شیرازی در قضیه تحریم تنباکو نمود. بنجامین اولین وزیرمختار آمریکا در ایران در کتاب ایران و ایرانیان در ذکر زنان ناصرالدین شاه چنین نوشته است : (( انیس الدوله زن بالفعل مورد توجه ناصرالدین شاه است. گویا وی از زیبائی بهره ای ندارد ولی جذاب ، هوشمند و زیرک است و نفوذ در شاه دارد. هنگامیکه نزدیکی حرکت ما به سوی آمریکا رسید این ملکه همسر و دختر مرا افتخار دعوت به میهمانی که محض خاطر آن دو ترتیب داده بود ارزانی فرمود)).
- میرزا فضل الله بن میرزا شمس الدین لواسانی : وی جامع کمالات صوری و معنوی بود و در کتاب اعیان الشیعه نام وی و نام پدر و جدش درج شده است و عبارت (( عین الغزال فی الرجال)) به وی نسبت داده شده است.
- آقا سید ابراهیم لواسانی : وی اهل لواسان بود و احوالش در المآثر و الآثار چنین است : (( آقا سید ابراهیم لواسانی از معمرین علما و عظما ائمه جماعت دارالخلافه طهران است ، در مسجد سرپلک طهران نماز میگزارد و مردم به عدالت و جلالت وی اعتقاد راسخ دارند. از فقه و حدیث و برخی دیگر از علوم شریعه نیز بهره مند است.
- سید محمد باقر لواسانی : فرزند آقا سید ابراهیم لواسانی و از بزرگان علم فقه و حدیث زمان خویش بود.
- محمد بن ابراهیم لواسانی : از فقهای اصولی مذهب شیعه اثنی عشریه که در دوازدهم رجب ۱۲۶۷ هجری قمری در لواسان ولادت یافت . در تهران بنزد علی آشتیانی و میرزا رحیم نهاوندی و در نجف اشرف بنزد حبیب الله رشتی تحصیل علم نمود و در ربیع الاول ۱۳۱۷ هجری قمری در نجف اشرف درگذشت. وی را در فقه و اصول مولفات ارزنده ای است همچون متاجر در فقه در سه مجلد بزرگ و یک مجلد در اصول فقه.
- میرزا محمد تقی خان مجدالدوله ثانی لواسانی : وی از بزرگان عهد قاجاریان است و در طرائق الحقایق از وی بدینسان یاد شده است : (( جناب میرزا تقی خان مجد الدوله ثانی المتخلص عبقری ترقیات صوری از این سرزمین (سینک) یافته....))
- میرزامحمدخان مجدالملک سینکی : وی نیای بزرگ خاندان امینی از رجال عصر قاجار بود.
- شیخ محمد تقی معصوم الائمه : وی نیز در دوره قاجاریه از سینک لواسان برخاست . در طرایق الحقایق درج آمده است : (( جناب شیخ محمد تقی معصوم الائمه نیز مسقط الراس سینک است))
- نبات خانم دختر مصطفی بیگ لواسانی : وی در دربار ناصرالدین شاه بود و سمت للگی داشت.
- میرزا محمد لواسانی : وزیر و پیشکار دولتشاه حاکم ولایت فارس در دوره قاجاریه بود. میرزا محمدخان مالک ششدانگ قریه چاهک یا همان حکیمیه امروزی در تهران بود.
- ماشاالله شمس‌الواعظین(نام دیگر : محمود شمس) : (زادهٔ ۲۸ خرداد ۱۳۳۶ در ناصرآباد لواسان) مشاور مرکز مطالعات راهبردی خاورمیانه در تهران و از روزنامه‌نگاران ایرانی است.وی کارشناس ارشد علوم سیاسی از دانشگاه لبنان است و به زبان‌های عربی و ایتالیایی نیز تسلط دارد.
- حسن آدم قصرانی : از یاران کیا بزرگ‌امید جانشین حسن صباح
- ابو یوسف یعقوب بن علی قصرانی : از ستاره شناسان دربار خلیفه منصور عباسی
- حسین نجار لواسانی : در سده نهم هجری قمری در شهر لواسان زندگی می‌کرد. وی طراح ترسیمات هندسی بر روی چوب‌ها بود و از نجاران معروف دوران خود به‌شمار می‌رفت. از آثار به‌جای مانده از این استاد ، در چوبی بقعه سیداسماعیل در محلهء چاله میدان تهران است که به هنرمندی فرجام پذیرفته ، با رقم: "عمل استاد حسین‌بن حسن نجار لباسانی ۸۸۶ هجری"
- سید جمال‌الدین افجه‌ای : سید جمال‌الدین افجه‌ای تهرانی از علمای دین ومشروطه خواهان زمان قاجار بود. جد وی میرقوام الدین حسینی است که در افجه لواسان دفن است.
- سید رضا لواسانی پدر سید نصرالله اخوی
- آیت الله سید محمد رضا افجه ای لواسانی
- آیت الله سید محمد عصار لواسانی
- آیت الله سید محمدکاظم عصار
- علامه سید مرتضی لواسانی عموی سید محمد عصار و از شاگردان صاحب جواهر
- سید علی لواسانی
- شمسی عصار
- عماد عصار
جاذبه های طبیعی و گردشگری
- پارک ملی لار
- دشت لار
- منطقه حفاظت شده ورجین
- دشت هویج
- سد لتیان
- رودخانه لار
- رودخانه جاجرود
- کوه های هزاردره
- آبشار ناران
- باغ نظام السلطان
- امامزاده عبدا... محله جائیج
- امامزاده فضلعلی محله ناران
- حمام تاریخی محله ناران
- حمام تاریخی محله سبو کوچک
- چنار کهنسال سربسته محله ناران
- چنار کهنسال سقاخانه افجه
- چنار کهنسال انباج
- ویلای ییلاقی (سلطنتی) سد لتیان
- آبشار چرند افجه
- آبشار دم اسبی برگ چهان
- آبشار دوقلو برگ جهان
- آبشار اشکسته کند
- قله ساکا
- قله آتش کوه
- قله پرسون
- قله اراکو
- تپه باستانی شهروا (شهرآباد یا سرک)
- تپه باستانی در محله شورکاب
- تپه باستانی سیدپیاز
- قلعه باستانی کلاک
- قنات احمدخان محله (گلندوک)
- قنات محمدخان (شهروا)
- قنات دکتر معتمد محله (نجارکلا)
- اردوگاه امام خمینی (ره)
- کوه ریزان
- کوه پیرزن کلم
- و غیره (در حال تکمیل)
چشمه های بخش لواسانات
چشمه آسیاب در روستای رسنان چشمه ابیدر در روستای انباج چشمه افسانه خانم در روستای سینک چشمه باغ دنبال در روستای افچه چشمه بلغور دره در راحت اباد چشمه بیخ بند در روستای کند چشمه پاده در روستای لواسان بزرگ چشمه پنج بند در کند پایین چشمه جم سربند در راحت اباد چشمه چال در روستای کند چشمه چنارستان در توکمزرعه چشمه چورند در افچه چشمه چهل چشمه در دشت لار چشمه حاج امیر خان بحری در روستای افچه چشمه دانای بزرگ در روستای ایراء چشمه دانای کوچک در ایراء چشمه دره بنی در روستای انباج چشمه دره سرودر در روستای ایراء چشمه دره سلطان محمد در روستای افچه چشمه دره لارک رود در روستای افچه چشمه دواب در روستای کند پائین چشمه دودانگی در روستای ایراء چشمه ده در روستای رسنان چشمه ساکا در روستای کند پائین چشمه سرخ بندی در لواسان چشمه سعید در دشت لار چشمه سلطان اباد در لواسان چشمه سید در لواسان چشمه شوران در کند پائین چشمه شیرین در روستای برگ جهان چشمه علی دره در روستای ایراء چشمه قلقلک در شمال افچه چشمه کته ور در لواسان چشمه کربلائی محمد در روستای رسنان چشمه کردیان در روستای بوجان چشمه کشوشه در روستای بوجان چشمه کفتر خان در روستای کند بالا چشمه زنگی در چال ناظران چشمه زهره در روستای بوجان چشمه کلثوم در روستای کردیان
پانویس
جستارهای وابسته
الگو:شهرستان شمیران الگو:دهستان‌های تهران
الگو:جغرافیا-خرد- ↑ اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.
- ↑ الگو:یادکرد درگاه ملی آمار
