شیروان: تفاوت بین نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{درجه|متوسط|معیار}} {{دیگر کاربردها ۲}} {{جعبه اطلاعات شهر ایران |نام‌رسمی=شیر...» ایجاد کرد) |
جز («شیروان» را محافظت کرد ([ویرایش=فقط مدیران] (بی‌پایان) [انتقال=فقط مدیران] (بی‌پایان))) |
(بدون تفاوت)
| |
نسخهٔ ۸ ژانویهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۰۱:۳۲
الگو:درجه الگو:دیگر کاربردها ۲
شهر شیروان مرکز شهرستان شیروان و دومین شهر بزرگ و مهم استان خراسان شمالی است. جمعیت این شهر در سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۸۲٬۷۹۰ نفر بوده‌است که این جمعیت شامل ۲۰٬۸۷۸ خانواده میشود.[۱]الگو:سرخطنام شیروان منسوب به نقش شیری است که شکل و شمایل آن در دامنه کوهی که در فاصله چند کیلومتری جنوب شهر وجود دارد مشاهده می‌گردد. این کوه به شیرکوه نیز معروف است. سنگهای تشکیل دهنده شکل شیر با دیگر سنگهای کوه‌های جنوب شهر، ازنظر جنس، نوع و رنگ متفاوت است و باعث میشود که هر بیننده‌ای این وجه تمایز (شکل شیر) را به وضوح مشاهده کند.شیرواناز کهن ترین مراکز فرهنگ و تمدن و تاریخ در خراسان شمالی و ایران است و قدمت تمدن در این شهر به ۷۰۰۰ سال (۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و ۲۵۰۰ سال قبل از امپراتوری هخامنشیان) می رسد. تاکنون بیش از ۱۲۰ اثر باستانی و مکان فرهنگی در آن شناسایی شده است. تپه باستانی ارگ شیروان سابقا مرکز حکومت و فرماندهی خطه شمال خراسان بوده است و اکنون عظیم ترین و مهم ترین محوطه باستانی شمال شرق کشور است. این ارگ که در اطراف آن سفال های دارای قدمتی ۷۰۰۰ ساله به دست آمده است، به عنوان کهن ترین زیستگاه خراسان شمالی مورد تحقیق و بررسی و پژوهش باستانشناسان ایرانی و خارجی قرار گرفته است. قبرهای زرتشتی در اطراف تپه مذکور و روستاهای قدیمی گلیان و خانلق و بعضی از آداب و رسوم مردم شیروان زندگی زرتشتیان در شیروان را تایید می نماید.
محتویات
موقعیت جغرافیایی
این شهر در عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۴۰ دقیقه و طول جغرافیایی ۵۷ درجه و ۹۳ دقیقه با ارتفاع ۱۰۹۷ متری از سطح دریا و مساحت ۳۷۸۹ کیلومتر مربع قرار گرفته است. از شمال به پایتخت کشور ترکمنستان شهر عشق‌آباد، از جنوب به شهرستاناسفراین، از شرق به شهرستان فاروج و از غرب به بجنورد محدود میشود. شهر شیروان در مجاورت رود اترک قرار دارد. شیروان با فاصله 22 کیلومتری نزدیک ترین شهرستان به عشق آباد پایتخت ترکمنستان می باشد.
الگو:سخالگو:سخ
الگو:موقعیت جغرافیایی
نام
نام شیروان منسوب به نقش شیری است که شکل و شمایل آن در دامنه کوهی که در فاصله چند کیلومتری جنوب شهر وجود دارد مشاهده می‌گردد. این کوه به شیرکوه نیز معروف است. سنگهای تشکیل دهنده شکل شیر با دیگر سنگهای کوه‌های جنوب شهر، ازنظر جنس، نوع و رنگ متفاوت است و باعث میشود که هر بیننده‌ای این وجه تمایز (شکل شیر) را به وضوح مشاهده کند.[۲]
تاریخ
پیش از اسلام
شیروان از کهن ترین مراکز فرهنگ و تمدن و تاریخ در خراسان شمالی و ایران است و قدمت تمدن در این شهر به ۷۰۰۰ سال (۵۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و ۲۵۰۰ سال قبل از امپراتوری هخامنشیان) می رسد. تاکنون بیش از ۱۲۰ اثر باستانی و مکان فرهنگی در آن شناسایی شده است. تپه باستانی ارگ شیروان سابقا مرکز حکومت و فرماندهی خطه شمال خراسان بوده است و اکنون عظیم ترین و مهم ترین محوطه باستانی شمال شرق کشور است. این ارگ که در اطراف آن سفال های دارای قدمتی ۷۰۰۰ ساله به دست آمده است، به عنوان کهن ترین زیستگاه خراسان شمالی مورد تحقیق و برسی و پژوهش باستانشناسان ایرانی و خارجی قرار گرفته است. قبرهای زرتشتی در اطراف تپه مذکور و روستاهای قدیمی گلیان و خانلق و بعضی از آداب و رسوم مردم شیروان زندگی زرتشتیان در شیروان را تایید می نماید.[۳]
تپه ارگ دوین شیروان از جمله آثار باستانی دیگر شهر شیروان است که با مربوط به هزاره چهارم و پنجم قبل از میلاد مسیح است. بنای تاریخی قزلر قلعه (قلعه دختر) در مجاورت روستای تاریخی زیدر، زادگاه دانشمند بزرگ، شهاب‌الدین زیدری نسوی (منشی سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه) قرار دارد که در زمان هخامنشیان احداث و با حمله مغولان تخریب شده است. [۳]
در دوران پیش از اسلام شیروان پایتخت قوم پارت بوده‌است. دیاکونوف محقق ونویسنده روسی بر این باور است که نخستین امپراتوری مقتدر پارتها در شیروان به وجود آمده است. ایزدوخاراکسی و استرابون از مورخین و جغرافیدانان یونان محل زندگی و حکومت پارت را در دره رود اترک شیروان ذکر کرده‌اند. شیروان در زمان اشکانیان در زمره قلمرو آنان قرار داشته و وجود قبرهای زرتشتی و آثار تاریخی در نقاط گوناگون ناحیه شیروان، نه تنها بر شناخت رویدادهای تاریخی شیروان در پیش از تاریخ کمک می‌نماید، بلکه آبادی و اهمیت این شهر را در آن زمان نشان می‌دهد.[۴][۵]
پس از اسلام
رونق شهر شیروان پس از اسلام به دوره فرمانروایی خوارزمشاهیان (قرن ۶ ه.ق.) مربوط می شود، که از آن دوران بناهای اسلامی مانند بقعه امام زاده سلطان محمدرضا به جای مانده است. در حملات گورکانیان این منطقه آسیب فراوان دید و کشتار فراوانی در آن صورت گرفت. در دوران صفویان، مهم ترین واقعه‌ای که در این شهر روی داد، کوچاندن چهل هزار خانوار عشایر کُرد به این منطقه بود که برای مقابله با حملات ازبک‌ها، توسط شاه عباس انجام یافت. این شهر در دوران حکومت قاجار همواره یکی از مناطق مهم درگیری‌های حاکمان محلی بود.
شهر شیروان در سال ۱۳۰۸ بر اثر زلزله به کلی ویران شد و پس از دو سال، بار دیگر با روشهای نوین شهرسازی دوباره سازی شد.[۶]
آب و هوا
آب و هوای شیروان معتدل و کوهستانی است و وزش بادها در آن بیشتر در جهت شرقی به شمال غربی است. حداکثر درجه حرارت در تابستان‌ها ۴۳ درجه بالای صفر و کمترین آن در زمستان‌ها ۳۱ درجه زیر صفر است.[۷] الگو:آب و هوا
باد
رطوبت
خاک
بارندگی
مردم‌شناسی
جمعیت
بررسی و تحقیق نژاد و تیرهٔ مردم شیروان که از نظر موقعیت مکانی در خراسان شمالی قرار دارد، با توجه به مهاجرت‌ها، جنگها، کوچ‌ها و اختلاط نژاد و تاخت و تاز اقوام گوناگون در طول سده گذشته مشکل خواهد بود. آقای دکتر عباس سعیدی رضوانی استاد دانشگاه مشهد بر این باور است که: در خراسان شمالی در سطحی حدود ۴۰،۰۰۰ کیلومتر مربع تقریباً تمام گروه‌های قومی موجود در ایران زندگی می‌کنند.
مشیرالدوله در مورد نژاد مردم شمال‌شرقی خراسان می‌نویسد: در مورد نژاد پارتها مدتها میان مورخین اختلاف نظر وجود داشت به‌طوری که عده‌ای از مورخین مردم خراسان را زا نژاد آریائی و عده‌ای از نژاد مغولی و چینی (گرانیت ایلی) و بعضی هم از اختلاط هر دو نژاد می‌دانستند اما پس از مطالعات دقیق معلوم گردید نژاد مردم خراسان فعلی آریائی است.
سعید نفیسی مؤلف تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران می‌نویسد: قبل از اسلام اختلاط قبایل ترک و آریائی در شمال‌شرقی خراسان دیده میشود، به‌هر حال هم نژاد ترکان و هم نژاد مغولان در آخرین نظریهٔ محققین نژادشناس هند و اروپائی یا آریائی مشخص شده است.
بار تولد، مستشرق روسی می‌نویسد: ... جبال خراسان که امروز سرحد بین ایران و روسیه است و در عهد قدیم و هکذا در قرون وسطی سکنهٔ واحدهای واقعه در امتداد دامنه‌های جبال را ایرانیان تشکیل می‌دادند، ولی بدیهی است که واحدهای مزبور به‌واسطهٔ موقعیت جغرافیائی خود ناچار می‌بایستی غالباً مورد حملات متعدد کوچ‌نشینان ترک واقع شده باشد و به تصرف آنان درآید، از همین تاریخ این سرزمین ترکی آتک و یا به‌طور اصح اتیاک که به معنای ولایت دامنه، کوهپایه نامیده شد.
صنیع‌الدوله می‌نویسد: در سلطنت سلطان حسین که امور دولت مختل گردید، اکراد آخال‌نشین از تاخت و تاز ارگنجی و بخارائی شوریده روی به کوه و معقل‌های سخت گذاشتند و آن زمان ولایت شیروان و بجنورد و قوچان و سملقان مسکن طایفه گرائیلی بود، اکراد برای اینکه یورتی به‌جهت خود به‌دست آرند بنای زد و خورد را با طایفهٔ گرایلی گذاشتند و در اندک مدتی آنها را از محالات مزبور خارج ساختند... و بر این نواحی استیلا یافتند و شیروان را یورت قرار داده تمام چهل هزار خانوار اکراد چشمگزک را که زعفرانلو و شادلو و کاوانلو و عمارلو و قراچورلو باشند، در یورت‌های قوچان و شیروان و بجنورد و مضافات ساکن ساختند.
قسمتی از عشیرهٔ ترک افشار در زمان شاه اسماعیل اول به مرز خراسان و دشت اَتک و مرو کوچ داده شد به‌طور کلی به‌علت آنکه خراسن شمالی دروازهٔ ایران به طرف آسیای مرکزی و سرزمین‌های ماوراءالنهر و ترکستان بوده، از مهاجمان و مسافران شرقی هر گروهی که به ایران حمله می‌کرده و یا وارد ایران می‌شده، بخشی از جمعیت خود را در این سرزمین ساکن می‌کرده است و یا خود ساکن می‌شده‌اند، انواع گروه‌های ترک، که وقت یه ریشهٔ تاریخی آنها باز می‌گردیم، برخی متعلق به دورهٔ غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان، ایلخانیان و تیمویان می‌باشند از این گروه هستند. بنابراین ریشهٔ عده‌ای از ترکان خراسان چون ترکان گرایلی، جانی قربانی و غیره مربوط به پیش از دوران صفویه هستند. و همچنین اختلاط شدید قبایل و مهاجرت اولیه آریائی‌ها در پیش از میلاد و کوچانیدن کردها در زمان شاه اسماعیل و شاه عباس اول و ساکنین اولیهٔ شیروان که گرائیت ایلی بودند و مهاجرت مهنی‌ها و قارشی قیزی‌ها و آذری‌ها در یک جمع‌بندی کلی، میتوان نتیجه گرفت که اصل نژاد مردم شیروان چه ترک و چه کُرد و چه فارس مانند دیگر مردم خراسان شمالی آریائی است.
- در کمتر نقطه‌ای از جهان در سطحی چنین کوچک (خراسان شمالی، که در برگیرندهٔ شیروان نیز می‌گردد) به این چنین مخلوطی از اقوم و زبان‌ها و لهجه‌های متفاوت برخورد می‌کنیم.
- در حال حاضر این اقوام با همهٔ تفاوت‌ها و ویژگی‌های قومی ـ زبانی و فرهنگی و علی‌رغم داشتن تاریخی آشفته و گاه خون‌آلود با هم به آرامش و مسالمت زندگی می‌کنند.
- این زندگی مسالمت‌آمیز و درآمیختگی قومی ـ فرهنگی در بین اقوام و زبان‌های مختلف در شمال خراسان ویژگی بزرگ انسانی این ناحیه است.
زبان ها و گویش ها
مردم شهر شیروان معمولاً به زبان ترکی محلی (بومی) که قدمت اقامت آنها به چندین قرن پیش میرسد تکلم می‌کنند اما زبان روستائیان شیروان از ترکیب خاصی برخوردار است، مثلاً مردم روستاهای زوارم، بزآباد و مشهد طرقی که به ترتیب در فواصل ۲ و ۸ کیلومتری یکدیگر قرار گرفته‌اند، زوارمی‌ها: ترکی، بزآبادی‌ها: کردی و مشهد طرقی‌ها: فارسی صحبت می‌کنند و یا قراء اسطرخی، پهلوانلو گلیان که هر سه در مسیر یک دره واقع شده‌اند و جزء یک دهستان هستند به ترتیب: ترکی، کردی و فارسی تکلم می‌کنند.برخی از این گروه‌ها در طول قرون با هم به زد و خورد مشغول بوده‌اند. داستان ترکمن تازی و برخوردهای میان کردها و ترکمن‌ها و سایر اقوام خراسان مسئله‌ای است که تا حدّ زیادی شناخته شده است. در رابطه با اختلاف قومی ـ زبانی و فرهنگی آقای دکتر پاپلی یزدی تحقیقی در دو روستای نوار مرزی دهستان قوشخانهٔ شیروان انجام داده‌اند که بسیاری از واقعیت‌ها را در این مورد مشخص می‌کند به هر حال با توجه به آماری که در سال ۱۳۶۵ شمسی انجام گرفته است و در شناسنامهٔ شهرستان شیروان ثبت است مردم شهرستان شیروان به سه زبان ترکی، کردی و فارسی و با درصد ۴۹/۲ درصد ترکی ۳۶/۶ کُردی و ۱۴/۲ فارسی تکلم می‌کنند.
دین و مذهب
ساز های محلی
1- قُشمه : از دو نی استخوانی که کنار یکدیگر قرار گرفته اند و مانند نی سوراخ هایی دارند درست شده است .
2- دوتار : از دو رشته سیم که 11 تا 13 پرده دارد تشکیل می شوند و با انگشتان می نوازند .
3- دُهل : شبیه طبل بزرگی است که معمولاً به گردن می آویزند و با دو چوب که یکی ضخیم تر از دیگری است در دو جهت نواخته می شود .
4- سُرنا : مانند شیپوری است به طول تقریبی 35 سانتی متر که صدای فوق العاده بلند و رسا دارد از دوهل و سرنا در مراسم برگزاری کشتی با چوخه ، استفاده میشود و در جشنها نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
5- کمانچه : از چهار سیم و پرده های مشخص درست شده که با آرشه نواخته می شود .
6- دایره : پوسته نازکی را بر چوبی دایره ای شکل می کشند و بیشتر در جشنها و عید گاههای سابق مورد استفاده قرار می گرفت .
7- موزقان : این ساز در سابق بیشتر مورد استفاده قرار می گرفت امّا در حال حاضر برای اکثر مردم ناشناخته است .
8- نی : لوله ای به طول تقریبی نیم متر ، که از چوب یا آهن می سازند و بیشتر مورد استفاده چوپانان در هنگام چرای گوسفند و آبخوران دام قرار می‌گیرد .
فرهنگ
آداب و رسوم
بازی های بومی
1-هُوَلَنْدِه (مشابه پرش های طول و ارتفاع ) 2- زنجیره 3- رها رها 4- پیشته پیشته 5- اله چمبه 6- کِبِدی کِبِدی 7- چِلِی 8 - بای(تاب بازی) 9- اصولولی 10 - تسمه تسمه 11- قره گُردِم 12- اُستا زنجیر باف 13 -گوز باقْلَنْدِه 14- قُلاقِ چکْمَه 15- گرگم به هوا 16- گل گل 17- نون نون (لانه شیطان) 18- پارا 19- کلاس کلاس 20- رقص چوب 21- اُوپشتک 22- دوز 23- مَزَلاق 24- لَپَّر 25- ملاّ ملاّ 26- زوو 27- دونقوز ، دونقوز 28- دستمال دستمال 29- دو..د 30- کچه کچه
کتابخانه‌ها
انواع نان ها و غذاهای محلی
1- قَتْلَمَه : آرد را خمیر کرده و آن را ورقه ورقه می کنند و لابلای آن را روغن و زعفران و ادویه می زنند و آن را در تنور می پزند .
2- چَلْپه : خمیر را نازک کرده و آن را در داخل روغن داغ قرار می دهند تا خوب سرخ شده و آماده شود .
3- اَگِنجه : با قرار دادن سبزیهای محلّی و پیاز سرخ شده در داخل خمیر آن را در روغن سرخ می کنند .
4- شیرمال : آرد را با شیر خمیر می کنند و با کشیدن مقداری روغن با زعفران بر روی آن در تنور قرار می دهند تا آماده شود .
5- ساج نونه : نوعی نان محلّی نسبتاً نازک که روی ساج (ظرف از جنس چدن است (سل)) می پزند و دارای انواع مختلف است .
6- فطیر : این نان محلّی انواع مختلف دارد که بهترین نوع آن با کره و به نام «فطیر مسکه» مورد استفاده قرار می گیرد .
7- قاق : آرد را با روغن و شکر و ادویه به خمیر تبدیل می کنند و آن را در تنور می پزند ، قاق به علّت خشک بودن مدّت زیادی نگهداری می شود .
8- چریش لی فطیر : آرد را با آب و چریش (نوعی گیاه محلّی خودرو کوهستانی ) خرد شده خمیر می کنند و آن را در تنور می پزند .
9- جِزْلِق لی فطیر : آرد را با آب و جزلِق ( تکه های کوچک دنبه گوسفند که روغن آن قبلاً گرفته شده است )خمیر می کنند و آن را می پزند .
10- کلوچه برنجی : آرد برنج را با شکر و آب خمیر می کنند و آن را در قطعات کوچک می پزند .
11- چُزمه : نوعی نان محلّی نازک است که در داخل روغن سرخ می شود . 12- قوتاب (قطاب) : داخل خمیر را با انواع سبزیها و گوشت کوبیده پر می‌کنند و سپس آن را داخل روغن سرخ می نمایند .
13- یَخنه پلو : چلو به اضافة گوشت آب پز که در داخل برنج قرار می گیرد (ته چین ) .
14- آبگوشت : شامل . گوشت ، نخود ، لوبیا ، سیب زمینی ، که آبگوشت آن به صورت ترید و گوشت و دیگر مخلفات آن به صورت کوبیده خورده می شود .
15-سِمْسِه : شامل آرد و شیرة انگور است که آب و ادویه به آن اضافه میشود البته ابتدا آرد را در روغن تف می دهند .
16- دُیمَه دَنی : گندم را نیمه کوبیده کرده و آن را در آب می جوشانند و سپس در دم می گذارند و با اضافه کردن مقداری آرد ، روغن و ماست می خوردند .
17- قَیش : از رشته های نازک و پهن خشک شدة خمیر گندم ، ماست و عدس و روغن درست می شود .
18- کَچِه (کاچی) : شامل آرد ، آب و روغن است .
19- نون قاتق : پیاز را در روغن سرخ می کنند و ماست را به صورت دوغ ، چوب شیرین و گردوی کوبیده شده را بر آن می افزایند و پس از مدّتی جوشیدن ترید کرده و می خورند .
20-پی او : پیاز را رد روغن سرخ می کنند و با اضافه کردن مقداری عدس و ادویه و آب و احیانا چند عدد تخم مرغ و با ریز کردن نان در آن خورده می شود .
21- دَرشو گرم : شمال آرد ، شیره انگور ، ادویه و روغن می باشد که مانند سمسمه درست می شود .
22-آش رشته : حبوبات و انواع سبزسها را آماده می کنندو سپس با اضافه کردن رشته آنرا طبخ می نمایند
23- یارمه : یکی از آش های معروف محلی است که با گندم ریز شده و سبزی درست می شود که با اضافه کردن دوغ آنرا می خورند.
24- مَسْدُوه : باحبوبات و سبزیهای محلی مخصوصا گیاه گزلی با مقداری برنج پخته می شود و با اضافه کردن دوغ آنرا می خورند
25- فرنی : از شیر و آرد برنج درست می شود .
26- شیره داغ : روغن حیوانی را داغ می کنند و شیره انگور را داخل آن می‌ریزند و باریز کردن نان در داخل آن می خورند . 27- تَلخان : گندم را روی ساج (سل) برشته می کنند و آنرا در هاون نیمه خرد می کنند و با اضافه کردن مغز دانه خربزه و کنجد و شیره انگور ، این محتویات را مالش می دهند تا غذای پر انرژی تلخان آماده شود .
28- آش قلَیه : پس از آماده شدن آش رشته که با دوغ سیردار مخلوط است ، روی آن قیمه می ریزند و می خورند .
شهرسازی
محله ها
معابر و تقاطع‌ها
بهداشت و درمان
- بیمارستان امام خمینی
- در حال حاضر نیز بیمارستانی جدید در حال احداث است.
مراکز آموزشی و علمی
دانشگاه‌ها
- مجتمع آموزش عالی شیروان
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیروان
- دانشکده پرستاری شیروان
- دانشکده فنی پسران پرفسور حسابی
- دانشگاه علمی کاربردی شیروان
- دانشگاه پیام نور شیروان
- آموزشکده فنی و حرفه ای سما
- دانشگاه غیر انتفاعی علم و ادب نوین شیروان
- حوزه علمیه آیت الله حکیم
- حوزه علمیه فاطمه الزهرا
- موسسه آموزش عالی علمی-کاربردی مهارت مرکز شیروان
- دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی شیروان
اقتصاد
کشاورزی
صنعت
- نیروگاه سیکل ترکیبی شیروان : این نیروگاه سیکل ترکیبی با ظرفیت تولید ۱۴۳۴ مگاوات است که شامل ۶ واحد گازی ۱۵۹ مگاواتی از نوع V94/2A و ۳ واحد بخار ۱۶۰ مگاواتی در زمینی به مساحت ۱۲۰ هکتار، در نزدیکی روستای دوین واقع شده است.
ورزش
گردشگری
آثار تاریخی و مذهبی
از آثار و دیدنی‌هایی که در این شهر قرار دارد میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
غار پوستین دوز (۶ کیلومتری شمال شرق روستای لوجلی)
یکی از غارهای معروف منطقه شیروان است که در فاصله 32 کیلومتری شهر شیروان و شش کیلومتری شمال شرقی شهر لوجلی در دامنه کوه‌های امام حاضر قرار گرفته است ارتفاع این غار از سطح دریا را حدود هزار و 200 متر و از سطح روستای لوجلی حدود 150 متر عنوان کرد و افزود: طول مفید غار 120 متر بوده و نام آن نیز از روستای متروکه پوستین دوز در سه کیلومتری شرق غار گرفته شده است.
این غار با دهانه تقریبا بزرگ و گنبدی شکل به عرض چهار متر و ارتفاع سه متر به دروازه‌ای شبیه است که رو به قبله(جنوب باختری) باز میشود نوع و جنس غار پوستین دوز آهکی است که تولد قندیل‌های نو ظهور از جوان بودن آن حکایت می‌کند و درون غار مرطوب و خاک آن زرد است به نحوی که غارنوردان، پس از خارج شدن از غار کاملا زرد زعفرانی جلوه می‌کنند.
ساختمان غار در ابتدا شبیه تونل تقریبا بزرگی به ابعاد تقریبی 10 متر و ارتفاع شش متر است که بعدا به سه شعبه اصلی تقسیم میشود که درست در مقابل درب ورودی غار قرار دارند، یکی از شعبات که در سمت راست بقیه قرار دارد، راه اصلی غار را تشکیل می‌دهد و آن دو راه دیگر پس از حدود 15 متر ادامه مسیر بسته میشود فاصله دهانه غار تا قسمت مذکور 60 متر است و پس از عبور از منطقه سینه خیز که چهار متر طول دارد و افراد تنومند نمی‌توانند از این قسمت عبور کنند به محوطه نسبتا بزرگی به ابعاد سه در 10 متر به ارتفاع تقریبی چهار الی هفت متر به شکل یک شکاف می‌رسیم که انتهای این شکاف به حفره‌های باریک و پر پیچ و خم که بیش‌تربه سمت بالا تمایل دارند ختم میشود و این جا پایان غار محسوب میشود در مسیر دیواره شش متری دو گیره محکم به طور واژگون در پنج متری رشد کرده است که چیزی جز دو استالاکمیت نیست که میتوان به کمک آنها صعود کرده و مسیر حفره را به صورت خمیده طی نمود تا با تمایل به سمت چپ مسیر راه را ادامه داد و از جلو منطقه سینه خیز سرازیر شد.
غار کافر قلعه (۵ کیلومتری جنوب غرب روستای گلیان)
غارهای هنامه(مجموعه‌ای از معماری دستکند است که در سه طبقه بر روی هم در سینه کوهی در جنوب روستایی به همین نام در دهستان سیوکانلو شهرستان شیروان در استان خراسان شمالی قرار گرفته است.) این غارها که با دست کنده شده‌اند(دستکند) در یکی از دره‌های فرعی مسیر رود اترک علیا به ارتفاع حدود ۴۴۵هزار و متر بالاتر از سطح دریا واقع شده‌اند.
این مجموعه معماری دستکند که با توجه به وسعت آنها زمانی جمعیت قابل توجهی از ساکنان بومی منطقه را در خود جای می‌داده در سینه کوهی به نام “گرمه دره” قرار گرفته و حدود ۱۰۰متر از کف دره ارتفاع دارد. برای دسترسی به این غارها باید از مسیر شیروان خانلق و از طریق راه آسفالته به سمت شمال و به سوی روستای هنامه طی مسیر کرد و پس از طی حدود ۱۸کیلومتر در نزدیکی روستا، وارد یک راه فرعی خاکی شد که به سمت غارهای هنامه می‌رود.
پس از عبور از یک مسیل فصلی و یک کوهپیمایی مختصر در شیب تند دامنه، به محل این غارهای دیدنی و شگفت‌انگیز می‌رسیم.
نمونه مشابه اینگونه معماری دستکند و روستایی که در دل کوه حفر شده، در سایر مناطق ایران به ویژه در جنوب کشور مشاهده شده که از آن جمله میتوان به غار “خربس” در جزیره قشم و روستای “میمند” در کرمان اشاره کرد.
در تمام این مناطق جنس تشکیلات زمین‌شناسی به نحوی است که امکان حفاری مجموعه‌ای از اتاقها و فضاهای دیگر در سینه کوه را به ساکنان می‌داده است.
غارهای هنامه شیروان در سه طبقه بر روی هم در دیواره عمودی کوه حفر شده و سقف هر طبقه، کف طبقه فوقانی را تشکیل می‌دهد.
سقف و یا کف اتاقها یک لایه متراکم شنی به ضخامت ۵۰تا ۱۰۰سانتیمتر است که بطور طبیعی در کوه وجود داشته و بطور مناسب از آن بهره‌برداری شده است.
دسترسی به این اتاقها از بالای کوه غیرممکن است و رودخانه فصلی هنامه که در پای کوه جریان دارد طبیعتا می‌توانسته در تامین آب ساکنان غارها نقش اساسی ایفا کرده باشد.
در سالیان گذشته به دلیل فرسایش جوی و موقعیت قرارگیری غارها در دیواره عمودی کوه، بخشی از آنها فرو ریخته و به دامنه فروغلتیده است.
فضاهای این اتاقهای دستکند در سه طبقه شکل داده شده که یکی بر روی دیگری واقع و ظاهرا هر طبقه کارکرد متفاوتی نیز داشته است.
طبقه اول که در آن دالانهای نسبتا بزرگ با پیش‌آمدگی‌هایی در پای دیوار به شکل آخور دیده میشود احتمالا مربوط به نگهداری احشام بوده و کاربری طویله یا آغل را داشته است.
در برخی فضاها ارتفاع آخورها بیش از یک متر است که باید مربوط به تغذیه حیوانات باربر مانند اسب و قاطر بوده باشد.
طبقه دوم، فضاهای کوچکتر با تودرتویی بیشتری دارد که با توجه به وجود اجاق‌های متعدد و دودزدگی سقف آنها باید مربوط به زندگی و سکونت افراد بوده باشد.
ضخامت قابل توجه لایه دوده و کربن بر سقف و دیواره‌ها این طبقه نشانگر آن است که این مکان مدتها سرای امنی برای ساکنان بومی منطقه بوده و مورد توجه فراوان قرار داشته است.
پراکندگی قطعات خمره‌ها و ظروف سفالین، ذخیره‌سازی آرد و غلات در پای دامنه و نزدیک به غارها نیز نشانگر زندگی در این محل به ویژه در دوره‌های آشوب و ناامنی سیاسی است تا ساکنان یارای مقاومت در برابر مهاجمان را داشته باشند.
طبقه سوم در این مجموعه اتاقهای کمتر ولی نسبتا بزرگتری دارد که احتمالا انبار بوده و برای ذخیره کردن اشیا و آذوقه از آنها استفاده می‌شده است.
تمام عناصر معماری داخل این فضاها از قبیل آخورها، اجاق‌ها و غیره از جنس کوه و به صورت دستکند ایجاد شده است.
اکنون بطور کلی حدود .
اتاق در این مجموعه دستکند سالم باقی مانده و بخش بزرگی از فضاها نیز در اثر ریزش دیواره کوه منهدم شده و فرو ریخته است.
آرامگاه تیموری (۶ کیلومتری غرب شیروان) (روستای زیارت)
امام زاده حمزه رضا (۶ کیلومتری غرب شیروان) (روستای زیارت)
امامزاده حمزه رضا در 6 کیلومتری شیروان و از آثار دوران غزنوی یکی از آثار دیدنی منطقه است. این بنا از آجر و گچ و چوب ساخته شده است و مجاور آن یک بنای چهارتاقی قرار دارد که به نام تپه تیموری معروف است. از زیر این مقبره نقب‌هایی به طرفین می‌رود که یکی از آنها 200 متر طول دارد. قسمت داخلی بنا، گچبری و بالای سردرها، دورتادور به رنگ فیروزه‌ای گچبری و کتیبه‌نویسی شده است. این بنا را مقبره‌ای متعلق به یکی از سرداران امیرتیمور گورکانی می‌دانند.
امام زاده یحیی (۷ کیلومتری غرب شیروان) (روستای زیارت)
بقعه شیخ رشیدالدین محمد (۲۴ کیلومتری جنوب غرب شیروان)
امام زاده محمدرضامشهدطرقی (۱۸ کیلومتری جنوب غرب شیروان)
جاذبه های طبیعی
ییلاق زوارم (۲۸ کیلومتری جنوب غرب شیروان)
این روستا از توابع بخش مرکزی شهرستان شیروان با مختصات جغرافیایی57ذرجه و 44 درجه طول شرقی و 37 درجه و 19دقیقه شمالی،و در 28 کیلومتری شمال غربی شیروان و 83 کیلومتری بجنورد قرار دارد. این روستا از شمال به روستاهای شیرآباد و ورقی، از جنوب به روستاهای مشهدطرقی و قرینانلو و شخری،از شرق به روستای بزآباد و از غرب به روستاهای قزل حصار و باداملق محدود میشود. کوه تمغ در سه کیلومتری جنوب غربی و کوه شفلی در 3 کیلومتری جنوب شرقی روستا واقع شده اند. روستای کوهپاییه ای زوارم از سطح دریا1300متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن معتدل کوهستانی است.میانگین بارندگی سالانه آن 179میلی متر گزارش شده است.
ییلاق اوغاز (۴۵ کیلومتری شمال شرق شیروان)
این منطقه ییلاقی در فاصله 40 کیلومتری شمال شرق شیروان در شمال استان خراسان قرار گرفته است. روستای اوغاز کهنه از روستاهای قدیمی شیروان است که قدمت آن به ششصد سال میرسد و بنای اولیه آن بوسیله ازبکان بنیانگذاری شده است . اوغاز کهنه از مناظر طبیعی بسیاری برخوردار است و از مناطق سرسبز و باصفای شیروان است که چشمه سار های پربار و سرد آن در تابستان ها بر زیبایی آن می افزاید. که میتوان به آرموتلی سرسبز در دامنه شمالی کوه کیسمار و دو چشمه معروف بگان و فاطمه خانم و همچنین مراتع آن اشاره نمود.
وضعیت آب و هوایی ( گرم و خشک ، معتدل ، سرد و کوهستانی و ...) : معتدل – سرد و کوهستانی
ییلاق گلیل نامانلو (۷۰ کیلومتری شمال شرق شیروان)
پارک ملی سرانی (۷۰ کیلومتری شهر شیروان)
منطقه حفاظت شده سرانی در فاصله ۸۵ کیلومتری شمال شیروان و در منتهی الیه حدّ شمال شرقی استان خراسان شمالی واقع شده و ضلع شمالی این منطقه با طول نزدیک به ۳۰ کیلومتر، با کشور ترکمنستان هم مرز است. این منطقه دارای آب و هوای کوهستانی با شیب‌های تند و دره‌های عمیق و صخره‌های مرتفع می‌باشد و زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل دارد. این منطقه با توجه به دارا بودن ویژگی‌های خاص طبیعی از جمله جنگل‌های انبوه درختان ارس و تنوع بسیار زیاد پوشش گیاهی و نیز زیستگاه خالص‌ترین قوچ اوریال، در تاریخ ۲۷ تیر ماه سال ۱۳۵۰ توسط سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، با عنوان منطقه حفاظت شده معرفی شد. منطقه نمونه گردشگری اسطرخی
روستای "اسطرخی" از جمله روستاهای زیبای خراسان شمالی محسوب می شود که علی رغم معرفی اندک، همه ساله گردشگران زیادی را به خود جذب می کند.
در 28 کیلومتری جنوب شهر شیروان و در دهستان گلیان روستایی زیبا به نام اسطرخی وجود دارد که در دره ای نسبتا ژرف قرار گرفته و رودخانه ای از وسط آن می گذرد. این رودخانه روح نواز که از چندین چشمه کوچک و بزرگ تشکیل شده و پس از طی مسافتی کوتاه به آبشاری زیبا و بلند تبدیل شده و آب آن از ارتفاع 20 متری به ته دره سرازیر می شود، هر بیننده ای را مجذوب خود می کند.
قلعه اسرار مشهدطرقی (۱۸ کیلومتری جنوب غرب شیروان)
چشمه مختومی، بی زاوَ (34 کیلومتری جنوب غرب شیروان)
چشمه آب درمانی مختومی
آوازه این چشمه آب درمانی تنها محدود به روستاهای همجوار این چشمه و بخشی از مردم شیروان خلاصه می شود و به علت اطلاع رسانی نشدن برای مردم استان و کشور ناشناخته مانده است. این درحالی است که این چشمه آب درمانی با جاده اصلی و ترانزیتی مشهد به استان های شمالی کشور تنها 15کیلومتر فاصله دارد. باوجود این، کسانی که به خواص درمانی این چشمه آب درمانی پی برده اند حتی چندین روز در این مکان ماندگار و از طبیعت زیبای آن بهره مند می شوند. کارشناسان گردشگری و پژوهشی استان معتقدند: وجود مقبره معصوم زاده قاسم الحسینی در جوار این چشمه می تواند این منطقه را به قطب گردشگری و زیارتی تبدیل کند. قدمت چشمه درمانی مختومی شیروان را مربوط به زمان خوارزمشاهیان می باشد چشمه مزبور که برای آشامیدن هم استفاده می شود از سوی فردی به نام مختوم قلی بازسازی شده است. براساس آزمایش های صورت گرفته و به گفته پزشکان این چشمه به دلیل داشتن ماده گوگردی برای امراضی نظیر رماتیسم، درد مفاصل و بخصوص جوش های بدن اثرگذار است
شاه جهان، هشت مرخ (۶۰ کیلومتری جنوب شیروان)
پارکها و فضای سبز
- کوهستان پارک شیرکوه
- پارک کوثر
جستارهای وابسته
- شهرستان شیروان
- شهاب‌الدین زیدری نسوی
- تفتازانی
- محمدکاظم صبوری
- سیدعلی موسوی نسب
- عبدالرضا رحمانی فضلی، (وزیر کشور در دوره ی ریاست جمهوری حسن روحانی)
- حسین آفریده
- محمدرضا حسین نژاد دوین
- عبدالرضا عزیزی
- عباس پویا
منابع
پیوند به بیرون
الگو:ویکی‌سفر الگو:در پروژه‌های خواهر الگو:مستعد هرزنامه الگو:Z148 الگو:خراسان بزرگ الگو:استان خراسان شمالی الگو:مراکز استان‌های ایران
الگو:امتیازات و قراردادها در دوره قاجار
