شاهرود

شاهرود، یکی از شهرهای استان سمنان در ایران و مرکز شهرستان شاهرود است. نام‌های قدیمی دیگری برای شاهرود که می‌توان نام برد عبارت است از "حنچره"، "شخره" و "شاخره" اشاره نمود. شاهرود، در حد فاصل دو نوع آب و هوای خشک و کویری، در جنوب و مرطوب و پرباران در شمال جای گرفته که آب و هوایی معتدل برای این شهر فراهم کرده و آن را در ردیف شهرهای خوش‌آب و هوای ایران قرار داده‌است. شاهرود در حد فاصل شهرهای دامغان در باختر، سبزوار و بردسکن در خاور و گرگان در شمال بوده و تقریباً در میانه راه تهران-مشهد می‌باشد به طوریکه فاصله آن از تهران ۴۰۰ کیلومتر و از مشهد ۵۰۰ کیلومتر می‌باشد. بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰ جمعیت شهرستان شاهرود 238830 وجمعیت شهری آن155236 نفر بوده است. شاهرود اولین شهرستان پرجمعیت استان محسوب می‌شود و وجود ادارات کل راه و ترابری، راه آهن شمال شرق، دخانیات، شرکت نفت و سازمان تبلیغات اسلامی بعلاوه پارک علم و فناوری، دانشکده علوم قرآنی، لشکر ۵۸ تکاور ذوالفقار و تنها گروه پداوند هوایی سپاه پاسداران به اهمیت این شهر افزوده است. پس از انقلاب برای مدتی نام این شهر به امام‌شهر تغییر یافته بود. مردم شاهرود به زبان فارسی با لهجه شاهرودی تکلم می‌کنند.

پیشینهٔ تاریخی

مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد شاهرود یکی از شهرهای مهم چهاردهمین ایالت تاریخی، «چخره» (از تقسیمات شانزده‌گانهٔ اوستایی در دوران باستان) بوده که در دامنهٔ جنوبی رشته‌کوه البرز، توسط آریایی‌ها بنا نهاده شده‌است. برخی پژوهندگان واژهٔ چخره را شکل ابتدایی شاهرود دانسته‌اند. به لغت اوستایی چخرو-ایتی به معنی چرخ پیشه و چخرو-وَتی به معنی دانای چرخ است. این دو هیئت اوستایی این نام، حاوی نام شاهرود می‌باشند.

اشکانیان

هستهٔ اولیهٔ شهر به منظور دفاع در برابر مهاجمان، بر فراز تپه‌های کم‌ارتفاع دامنهٔ کوه‌های شمالی و غربی رود بزرگ این منطقه بنا شد که به جهت بزرگی این رود، تدریجاً نام شاهرود را به خود گرفت و به تدریج همراه با برقراری امنیت، رشد و توسعه یافت به طوری که در کنار صددروازه، پایتخت اشکانیان که به باور بسیاری از پژوهشگران محل کنونی شهر دامغان است، در شمار شهرهای معتبر پارتی درآمد. به نوشتهٔ برخی پژوهشگران از جمله «اگورود نیکوف»، سومین آتش مقدس اهورامزدا که در اوستا آمده، آذرفرنبغ است که آتشکدهٔ بزرگ شاهرود بوده‌است.

در دوران بعدتر، این شهر همراه با سمنان و دامغان در ردیف مهم‌ترین شهرهای ایالت تاریخی کومِش قرار گرفت و به استناد برخی اشاره‌های تاریخی مندرج در متون و بعضی شواهد باستان‌شناسی شهر کنونی شاهرود محل عبور کاروان‌هایی بوده است که بزرگراه غربی-شرقی جادهٔ ابریشم را طی می‌کردند.

آب و هوا

قسمت جنوبی که در مجاورت کویر واقع شده آب و هوای نسبتاً گرم وخشک دارد، قسمت مرکزی و نواحی شرقی شاهرود دارای آب و هوای معتدل و نواحی شمالی آن کوهستانی با آب و هوایی نسبتاً سرد و خشک است. متوسط درجه حرارت سالانه در این شهر ۱۴ درجه سانتی گراد ومیانگین بارندگی سالانه ۱۸۰ میلیمتر است. شاهرود به علت واقع شدن در حاشیه کویر از لحاظ آب‌های سطحی به صورت رودخانه‌های دائمی، سهمی نداشته ومنحصراً رودخانه‌های سیلابی و فصلی در این شهر جاری می‌باشد.

مختصات جغرافیایی

این شهر در حاشیهٔ شمالی دشت کویر و در دامنه‌های جنوبی رشته‌کوه البرز با موقعیت جغرافیایی ۲۵ دقیقهٔ و ۳۶ درجهٔ عرضی و ۵۸ دقیقهٔ و ۵۴ درجهٔ طولی با ارتفاعی معادل ۱۳۸۰ متر از سطح دریا در شمال خاوری استان سمنان واقع شده است.

گردشگری

از محلات قدیم شاهرود می‌توان به شبدری، باغزندان، بیدآباد، مصلی و قلعه اشاره نمود.

جاذبه‌های مذهبی

• مسجد شیخ علی‌اکبر
• مسجد آقا
• مسجد جامع شاهرود
• مسجد اخیانی‌ها
• تکیه زنجیری (بازار)
• تکیه گلشن
• مدرسه بید آباد
• مدرسه حضرت ولی عصر (عج)(مدرسه بازار)
• مدرسه علمیه امام صادق (مدرسه قلعه)
• مسجد امام حسن عسگری شاهرود
• مسجدمدرسه قلعه
• مسجد و آرامگاه بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی
• تکیه برنجی

جاذبه‌های تاریخی و باستانی

• خانه یغمایی
• بازار شاهرود
• بازار انارکی‌ها
• گرمابه چهارسوق

موزه‌ها

• موزه باستان شناسی و مردم شناسی شاهرود

ساختمان این بنا مربوط به ساختمان قدیمی شهرداری (بلدیه) شهر بوده و در دوره پهلوی اول بنا شده است و شامل دو بخش باستان شناسی و مردم شناسی است. در بخش باستان شناسی آثار ارزشمندی مربوط به دوره‌های پیش از اسلام و در قسمت مردم شناسی نیز مجموعه‌ای از ابزار و ادوات تولید پوشاک، زیورآلات، دست بافته‌ها، اسناد و قباله‌ها و نیز ابزاری از فنون سنتی زندگی مردم به نمایش گذاشته شده است. همچنین برخی از اشیای مکشوفه در تپه هشت هزار ساله سنگ چخماق بسطام و تپه سه هزار ساله بلوار شاهرود مانند ابزار استخوانی و سنگی کار مربوط به هزاره ششم قبل از میلاد، سفال‌های خاکستری و نیز درب امامزاده قطری در موزه شاهرود به نمایش گذاشته شده است.

• موزه حیات وحش شاهرود

موزه حیات وحش شاهرود از محل اعتبارات سفر دور اول رئیس جمهور به استان سمنان در زمینی به مساحت ۲۰۰ متر مربع ساخته شده و از سال ۸۹ کار خود را آغاز کرده است. در این موزه ۴۲ گونه از جانوران اعم از پستانداران، خزندگان و پرندگان صورت تاکسیدرمی نگهداری می‌شوند که به غیر از تعدادی از پرندگان که منشا دریایی دارند سایر گونه‌های موجود بومی این شهرستان هستند.

1. موزه آب

این موزه در خیابان مصلی-داخل حسینیه سعادت برنجی واقع شده است و ابزار آلات باستانی استحصال آب را به نمایش عموم گذاشته است

امکانات

اماکن اقامتی

• هتل پارمیدا
• مهمانسرای جهانگردی شاهرود
• مهمان‌پذیر نادر
• مهمان‌پذیر آزادی
• خانه معلم شاهرود

بهداشت و درمان

• بیمارستان امام حسین (ع)
• بیمارستان خاتم‌الانبیاء (ص)
• بیمارستان فاطمیه
• بیمارستان امداد امام خمینی (ره)
• بیمارستان شهید احمدی

بوستان‌ها

• پارک آبشار
• پارک شهدای محراب
• پارک کودک
• پارک بلوار
• شهر بازی

مراکز آموزشی و علمی

دانشگاه‌ها

• دانشگاه شاهرود
• دانشگاه علوم پزشکی شاهرود
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم، تحقیقات- شعبه شاهرود
• دانشگاه پیام نور شاهرود
• دانشگاه جامع علمی کاربردی شماره ۱ (آفرینش) شاهرود
• دانشکده علوم قرآنی شاهرود
• آموزشکده فنی و حرفه‌ای دختران شاهرود
• موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی و غیر دولتی شاهرود
• موسسه آموزش عالی غیر انتفاعی برآیند شاهرود
• دانشگاه جامع علمی کاربردی ذغالسنگ البرز شرقی
• حوزه علمیه امام صادق
• حوزه علمیه ولی عصر
• حوزه علمیه طاهریه

صنعت

صنایع

شهرک صنعتی شاهرود به وسعت حدود ۴۲۰ هکتار و در ۲ فاز عملیاتی اجرا شده و دارای ۲۰۰ واحد صنعتی است که از این تعداد حدود ۹۵ واحد صنعتی با اشتغال زایی بیش از ۱۸ هزار نفر در حال فعالیت بوده و دارای پروانه بهره‌برداری می‌باشند. این شهرک دارای تاسیسات برق، مخابرات، روشنایی، گاز، آسفالت، تصفیه خانه فاضلاب و منابع آب است. از شرکت‌های مهم صنعتی شاهرود می‌توان موارد ذیل را نام برد.

• نیروگاه شهید بسطامی شاهرود
• کارخانه سیمان شاهرود
• شرکت سیم و کابل مغان
• کارخانه قند شاهرود
• شرکت فولاد شاهرود
• شرکت توربوژنراتور شاهرود
• کارخانه کنسانتره میوه شاهرود

سوغات

• یکی از سوغات‌های شاهرود نان‌های کاک، قندی وشیری می‌باشد که توسط مرحوم سید هاشم اورنگ (خیابان مصلی) حدود ۴۰ سال پیش ابداع و تولید گردید.
• برگه زردآلو و قیسی

سرشناسان

• سید محمود حسینی شاهرودی (زعیم حوزه علمیه نجف)
• سید محمد حسینی شاهرودی
• محمود هاشمی شاهرودی
• محمد فرهادی
• سید داود میرباقری
• بهار صادقی
• حسن مدنی
• سعید مظفری
• توکا نیستانی
• دانیال حکیمی
• علیرضا خمسه
• کوروش یغمایی
• بایزید بسطامی
• سردار رفیع یانسری
• ابوالحسن خرقانی
• بهاره افشاری
• آناهیتا نعمتی

نگارخانه

• Old Caravanserai.jpg
• Around Shahroud.jpg

منابع

• لؤلوئی، کیوان. «شاهرود و مجموعه تاریخی بسطام». ایران شناخت. شمارهٔ پانزدهم، زمستان ۱۳۷۸.

پیوند به بیرون

• شهرداری شاهرود
• دانشگاه صنعتی شاهرود
• دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شاهرود
• دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود
• فرودگاه شاهرود
• توربوژنراتور شاهرود

الگو:استان سمنان.