سنانیه (از نزاریه اسماعیلیه)

از دایره المعارف فرق اسلامی
نسخهٔ تاریخ ‏۹ نوامبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۰:۴۳ توسط Admin (بحث | مشارکت‌ها)

پرش به: ناوبری، جستجو

از اسماعیلیه نزاریه.

ایشان منسوب به سنان بن محمد ملقب به راشدالدین، صاحب قلاع اسماعیلیه در شام، بوده اند. راشدالدین در آن حدود سلطنت و فرمانروایی داشته و با اسماعیلیه ایران نیز کاملاً در ارتباط بوده است. البته وی مطیع کامل اسماعیلیه ایران نبوده ولی در قصه قیامت حسن علی ذکره السلام، تا اندازه ای او را متابعت کرده است.

فـرقـه حافظیه او را از خـود مـی داننـد. [۱]

مارشال هاجسن در کتاب فرقه اسماعیلیه، این گروه و عقاید سنان را مورد اشاره قرار می دهد، ولی سخنی از فرقه سنانیه به میان نمی آورد. [۲]

ابن خلکان در وفیات الاعیان نام وی را ابوالحسن سنان بن سلیمان بن محمد ضبط کرده است. [۳]

دائرة المعارف تشیع می نویسد: « سنانیه گروهی از اسماعیلیان نزاری و پیروان ابوالحسن سنان بن سلمان بصری (م588هـ. ق) بودند که فعلاً از وجود آن ها خبری نیست. نزاریان شام با فعالیت های سنان مشهور به راشد الدین سنان و شیخ جبل در نزد صلیبی ها به دوره جدیدی از بسط قدرت و اقتدار دست یافتند. بین سال های 557 تا 588 هجری قمری یعنی به مدت سی سال راشدالدین سنان رهبری نزاریان شام را عهده دار بود. مردمی که تحت تأثیر آموزش ها و شخصیت او قرار داشتند و در عمل مطیع او بودند سنانیه خوانده شده اند. از این رو سنانیه تشکیلات و جامعه ای مستقل ولی مرتبط با دیگر اسماعیلیان و عمدتـاًً یک دولت اسماعیلی بوده است. در مورد ارتباط و پیوند تشکیلاتی سنانیه و نزاریان و الموت و استقلال نزاریان شام و تعارض عقیدتی و اجرائی بین آن ها تفسیرهایی نوشته اند. اعتقادات سنانیه عبارت بود از حلول محمد بن اسماعیل در راشدالدین سنان و الوهیت راشد الدین سنان و پرستش وی توسط پیروان و فدا کردن جان و مال خود در راه او، همچنین اعتقاد به تناسخ، قیامت و افتتاح دوره آن یکی از اعتقادات نزاریان شام بود و سنان این نقش را برعهده گرفته بود. قیامت نیز در نظر آنان تجلی حقیقت مکشوف در واقعیت روحانی امام حاضر بود، به طوری که امام بهشت را برای مؤمنان محقق می ساخت و دشمنان امام به دوزخ محکوم می گردیدند. سنان از 559 هجری قمری قیامت روحانی را اعلام داشت. سنانیه خود را اهل صفا نامیده و زنان و مردان با نوشیدن شراب اختلاط می یافتند و حتی از خواهر یا دخترانشان نمی گذشتند، ولی برخی این گفته ها را اتهاماتی دانسته اند که از سوی مخالفان آن ها مطرح شده است. سنانیه در زمان زعامت راشدالدین، قلمرو سیاسی خود را تا حلب، بعلبک، حماة و دمشق توسعه بخشیدند و چندین قلعه از سرزمین های رومیان را به تصرف درآوردند. با حملات مغولان به الموت و پس از آن به سایر قلاع اسماعیلیان شام (658هـ. ق) و با فشارهای پادشاهان ممالیک، به تدریج از اقتدار نزاریان کاسته شد و از نیمه اول سده هشتم هجری قمری آنان به صورت گروه مذهبی نه دولت و حاکمیت سیاسی درآمدند. ولی سنانیه به مثابه یک فرقه دینی یا اقتدار سیاسی دوام نیافت. پس از سنان یک نفر داعی ایرانی به نام ابومنصور بن محمد یا نصیر عجمی به جای او نشست، ولی دیری نگذشت که جامعه نزاریان شام بار دیگر زیر فرمان حکام الموت قرار گرفت ». [۴]

پانویس

  1. فرقه اسماعیلیه، ، مارشال هاجسن، ص367 / وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، [ابن خلکان]]، ج4، ص410
  2. فرقه اسماعیلیه، مارشال هاجسن، ص367
  3. وفیات الاعیان و انباء ابناء الزمان، ابن خلکان، ج4، ص410
  4. دائرة المعارف تشیع، ج9، ص300