وحید بهبهانی

آقا محمد باقر بهبهانی مشهور به وحید بهبهانی و ملقب به آقا، فقیه، اصولی و مؤلف امامی قرن دوازدهم هجری قمری است. وی در اصفهان میان سال های 1116ـ1117یا1118 هجری قمری متولد شد. پدرش مولی محمد اکمل اصفهانی، از شاگردان علامه مجلسی بوده و مادر وحید بهبهانی، دختر آقانورالدین بن ملّاصالح مازندرانی بوده است. وحید بهبهانی دوران کودکی و نوجوانی را در اصفهان گذرانید و علوم عقلی را نخست از پدرش آموخت. در پی مرگ پدر و آشفتگی اوضاع اصفهان بر اثر هجوم و تسلط محمود افغان در 1135 هجری قمری، برای همیشه از اصفهان خارج و راهی عراق شد. وحید در اوایل تحصیل به طریقه اخباریه گرایید، سپس از آن فاصله گرفت و روش اجتهاد را پسندید. وحید پس از تکمیل تحصیل در عراق، راهی بهبهان شد و به گفته آقااحمد زیاده از سی سال در آن شهر سکونت کرد و از این رو به بهبهانی اشتهار یافت. دقیقاًً معلوم نیست که چه انگیزه ای موجب عزیمت او به بهبهان شده، اما احتمالاً مهمترین عامل موقعیت آرام بهبهان بوده است. دانشمندان پس از وی با اوصاف و عناوینی همچون علّامه زمان، جامع علوم، علّامه ثانی و محقّق ثالث او را ستوده اند. وحید بهبهانی نه تنها خود در میان علمای امامیه از جایگاهی ممتاز برخوردار است بلکه از میان فرزندان و نوادگان او نیز شخصیت های بزرگی برخاسته اند.

امتیاز برجسته وحید در مواجهه با اخباری گری و پایه گذاری روشِ نوینِ اصولی در فقه امامیه است. در آن روزگار مسلک اخباری گری قریب به دو قرن بر حوزه علمیه شیعه سایه افکنده بود و بلاد عراق خصوصاً کربلا و نجف تحت سیطره علمی اخباریان قرار گرفته و کتب فقهای اصولی متروک و مهجور مانده بود. وحید در کربلا که آن زمان محل تجمّع اخباریان بود، چند روز به درس شیخ یوسف بحرانی (م: 1186هـ. ق)، سرآمد فقهای عصر و آخرین نماینده

مسلک اخباری گری، حاضر شد. سپس اعلام کرد که مایل است اندک زمانی به جای بحرانی درس بگوید و از وی خواست تا شاگردانش را به حضور در درس وی سفارش کند. بحرانی مجلس درس خود را که بزرگ ترین حلقة درسی آن زمان بود به وحید واگذار کرد و وحید ظرف سه روز با تبیین نظریه اجتهاد و نقد نظریات اخباریان، نزدیک به دو سوم شاگردان بحرانی را از مرام اخباری رویگردان ساخت. وحید با بحرانی و علمای دیگر اخباری نیز به بحث های طولانی پرداخت. وحید بیش از سی سال در کربلا ماند و سرانجام موفق شد تا جریان اخباری گری را کنار زده، حوزه اجتهادی خود را برپا کند. [۱]

پانويس

دانشنامه جهان اسلام، ج4، ص750