در حال ویرایش قومس

[[پرونده:Iran provinces in Abbasid Caliphate.jpg|بندانگشتی|450px|چپ|موقعیت کومس در نقشه ایران در عصر خلفای عباسی برگرفته از کتاب [[جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی]]]]
'''کومش''' ، '''کومس''' یا '''قومس'''، نام یکی از ایالت‌های کهن ایران است که امروزه، [[استان سمنان]] محدودهٔ آن سرزمین باستانی را در برگرفته است. که شامل شهرستانهای [[سمنان]] - دامغان - [[سرخه]] - گرمسار - شاهرود و...می باشد .

سرزمین «کومش‌» که حدود آن را از [[ری]]  تا [[سبزوار]] می‌دانند، سرزمینی است که در حاشیه شمالی [[کویر]] مرکزی ایران و در دامنه جنوبی کوه‌های [[البرز]] واقع است‌. [[استان سمنان]] نیز تقریبا همین محدوده را در برگرفته است.

شاهراه بزرگ خراسان که از [[ری]]، در [[ناحیه جبال]] می‌آمد و به [[نیشابور]] در [[خراسان]] منتهی می‌گردید از سراسر ایالت قومس می‌گذشت و همه شهرهای مهم قومس سر این راه واقع بود.<ref>{{یادکرد |کتاب= جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی| نویسنده=لسترنج| ترجمه=محمود عرفان| ناشر= شرکت انتشارات علمی و فرهنگی| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۶۷| صفحه=ص۳۸۹| شابک= }}</ref> جغرافی‌نویسان [[عرب]] بخشی از شاهراه بین آبادی‌های کنونی [[عباس آباد (شاهرود)|عباس آباد]] و [[لاسگرد]] دهستانی در [[شهرستان سرخه]] را جزء ولایت جداگانه‌ای به نام قومس دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد |کتاب= تذکره جغرافیای تاریخی ایران| نویسنده=و.بارتولد| ترجمه=حمزه سردادور (طالب‌زاده)| ناشر= توس| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۷۲| صفحه=ص۱۳۹| شابک= }}</ref>

== تاریخچه ==
=== پیش از اسلام ===
بنا به روایات تاریخی، کومش چهاردهمین ایالت تاریخی «[[ورن]]» (ورنه) از [[تقسیمات شانزده‌گانه اوستایی]] در دوران باستان بوده است. این منطقه در طی دوران حکومت [[ماد|مادها]] و [[هخامنشیان]] با نام «کومیسنه» (کومس) یا «کومیشان» (کومش) شناخته می‌شده و بخشی از ایالت بزرگ «پارت» (پرتو) به شمار می‌رفته است.قومس، چاپ اول، ص ۳.

=== قاجاریه و پهلوی ===
در زمان [[قاجاریه]]، شهر [[سمنان]] مرکز سرزمین قومس بود. نام جغرافیایی قومس تا اواخر دوران قاجاریه بر سر زبان‌ها بود. [[جندق]] و [[خور و بیابانک]] در سال [[۱۲۴۰ (قمری)|۱۲۴۰ق]] تابع ایالت قومس([[سمنان]] و [[سرخه]] و شاهرود و[[دامغان]]) شد و در سال [[۱۳۳۷ (قمری)|۱۳۳۷ق]] از آن جدا گردید.<ref>{{یادکرد |کتاب= جندق و قومس در اواخر دوره قاجار| نویسنده= هنر یغمایی(معتمد دیوان)، اسماعیل - تصحیح و توضیخ از [[عبدالکریم حکمت یغمایی]] | ناشر= نشر تاریخ ایران| چاپ= اوّل| شهر= تهران| سال=زمستان ۱۳۶۳| صفحه=ص۱۱۷| شابک= }}</ref>

در آغاز سال ۱۳۴۰ هجری شمسی در زمان نخست وزیری دکتر علی امینی و وزارت کشور سپهبد عزیزی، به پیروی از سنت تاریخی، طبق تصویب نامه هیئت وزیران، ایالت کومش (شامل سمنان، [[دامغان]]، [[شاهرود]]،  [[سرخه]] و [[بسطام]]) و جنوب طبرستان یعنی [[سنگسر]]، [[شهمیرزاد]] و روستاهای تابعه آنها) از نظر تقسیمات کشوری به نام فرمانداری کل سمنان نامگذاری شد. مرکز حکومت آن نیز در شهر سمنان تعیین و مستقر گردید.<ref>قومس، چاپ اول، ص ۴.</ref>

== پانویس ==
{{پانویس|2}}
== منابع ==
* {{یادکرد |کتاب= قومس:گذری بر تاریخ و اقلیم و ویژگی‌های فرهنگی استان سمنان| نویسنده=میرباقری، محمدرضا| ناشر= هم‌پا| چاپ= اول| شهر= تهران| سال= ۱۳۸۷| شابک=۹۷۸-۶۰۰-۵۲۱۰-۰۹-۵}}
* [http://koomesh.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=31&Itemid=90 فرهنگنامه کومش]
* {{یادکرد |کتاب= تاریخ قومس| نویسنده=حقیقت(رفیع)، عبدالرّفیع| ناشر= کومش| چاپ= سوّم| شهر= تهران| سال= ۱۳۷۰| شابک=}}

== پیوند به بیرون ==
* [http://www.atlasshia.ir/index.php/groups/historical-geography/iran/75-semnan قومس] - (از تارنمای مؤسسه اطلس تاریخ شیعه)
[[رده:تاریخ استان سمنان]]
[[رده:سرزمین‌های کهن شرق]]
[[رده:سرزمین‌های ایران باستان]]