در حال ویرایش قفقاز

پرش به: ناوبری، جستجو

هشدار: شما وارد نشده‌اید. نشانی آی‌پی شما برای عموم قابل مشاهده خواهد بود اگر هر تغییری ایجاد کنید. اگر وارد شوید یا یک حساب کاربری بسازید، ویرایش‌هایتان به نام کاربری‌تان نسبت داده خواهد شد، همراه با مزایای دیگر.

این ویرایش را می‌توان خنثی کرد. لطفاً تفاوت زیر را بررسی کنید تا تأیید کنید که این چیزی است که می‌خواهید انجام دهید، سپس تغییرات زیر را ذخیره کنید تا خنثی‌سازی ویرایش را به پایان ببرید.
نسخهٔ فعلی متن شما
سطر ۱: سطر ۱:
 +
{{coord|۴۲|۱۵|۴۰|N|۴۴|۰۷|۱۶|E|source:kolossus-nlwiki|display=title}}
 +
[[پرونده:Caucasus-political en.svg|بندانگشتی|250px|نقشه کشورهای قفقاز]]
 +
[[پرونده:Gulistan treaty.jpg|thumbnail|250px|چپ|مرز [[ایران]] و [[روسیه تزاری]] در قفقاز پیش از [[پیمان نامه گلستان]] (به رنگ سرخ)]]
 
'''قفقاز''' ناحیه‌ای در مرز [[آسیا]] و [[اروپا]] میان [[دریای خزر]] و [[دریای سیاه]] است که [[رشته‌کوه قفقاز]] در آن واقع است. قفقاز از نظر سیاسی به دو بخش [[قفقاز جنوبی|قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز)]] و [[شمال قفقاز|قفقاز شمالی]] تقسیم می‌شود.
 
'''قفقاز''' ناحیه‌ای در مرز [[آسیا]] و [[اروپا]] میان [[دریای خزر]] و [[دریای سیاه]] است که [[رشته‌کوه قفقاز]] در آن واقع است. قفقاز از نظر سیاسی به دو بخش [[قفقاز جنوبی|قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز)]] و [[شمال قفقاز|قفقاز شمالی]] تقسیم می‌شود.
  
سطر ۷: سطر ۱۰:
  
 
== تاریخ ==
 
== تاریخ ==
 +
[[پرونده:Caucasus03.jpg|بندانگشتی|چپ|205px|مناطق قفقاز قدیم]]
 +
 
پیش از تشکیل حکومت [[ماد]]، حکومت‌هایی همچون [[اورارتو]] و [[کلخیس]] در قفقاز شکل گرفته بود که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از ۴۰۰۰ سال نیز می‌رسد، اما درنتیجه جنگ‌های فرسایشی بین این دولت‌ها از قدرت آن‌ها کاسته شد و بعدها دولت [[هخامنشی]] آن را تصرف نمود و به خاک خود ضمیمه نمود. بخش هایی از قفقاز در دوره‌هایی تحت تسلط حکومت [[ایران]] قرار داشت. در اوایل قرن نوزدهم میلادی [[جنگهای ایران و روس]] بر سر تسلط بر مناطق جنوبی و شرقی قفقاز درگرفت. در پایان دوره اول جنگ روسیه با انعقاد [[عهدنامه گلستان]] بیشتر مناطق قفقاز و در پایان دوره دوم جنگ با [[عهدنامه ترکمن‌چای]] تقریباً تمامی این منطقه را به تصرف خود درآورد. با فروپاشی [[شوروی]] در سال ۱۹۹۱ سه جمهوری [[گرجستان]]، [[ارمنستان]] و [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] در این منطقه اعلام استقلال کردند.
 
پیش از تشکیل حکومت [[ماد]]، حکومت‌هایی همچون [[اورارتو]] و [[کلخیس]] در قفقاز شکل گرفته بود که قدمت برخی از آن‌ها به بیش از ۴۰۰۰ سال نیز می‌رسد، اما درنتیجه جنگ‌های فرسایشی بین این دولت‌ها از قدرت آن‌ها کاسته شد و بعدها دولت [[هخامنشی]] آن را تصرف نمود و به خاک خود ضمیمه نمود. بخش هایی از قفقاز در دوره‌هایی تحت تسلط حکومت [[ایران]] قرار داشت. در اوایل قرن نوزدهم میلادی [[جنگهای ایران و روس]] بر سر تسلط بر مناطق جنوبی و شرقی قفقاز درگرفت. در پایان دوره اول جنگ روسیه با انعقاد [[عهدنامه گلستان]] بیشتر مناطق قفقاز و در پایان دوره دوم جنگ با [[عهدنامه ترکمن‌چای]] تقریباً تمامی این منطقه را به تصرف خود درآورد. با فروپاشی [[شوروی]] در سال ۱۹۹۱ سه جمهوری [[گرجستان]]، [[ارمنستان]] و [[جمهوری آذربایجان|آذربایجان]] در این منطقه اعلام استقلال کردند.
  
سطر ۱۲: سطر ۱۷:
  
 
در سال ۵۱۴ پیش از میلاد [[داریوش بزرگ]] یه سکاها در ناحیه شمال قفقاز و [[دریای سیاه]] حمله می‌کند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
 
در سال ۵۱۴ پیش از میلاد [[داریوش بزرگ]] یه سکاها در ناحیه شمال قفقاز و [[دریای سیاه]] حمله می‌کند.<ref>[http://www.iranicaonline.org/pages/chronology-1 CHRONOLOGY OF IRANIAN HISTORY PART 1] ''iranicaonline.org''</ref>
 +
 +
== گروه‌های قومی قفقاز ==
 +
[[پرونده:Ethnic Groups In Caucasus Region 2009.jpg|بندانگشتی|گروه‌های قومی ساکن در قفقاز: [[مردم آذری|آذری]] (آبی کمرنگ)، [[مردم گرجی|گرجی]] (نارنجی روشن)، [[مردم ارمنی|ارمنی]] (سبز روشن)، [[مردم روس|روسی]] (کرمی)، [[مردم کرد|کرد]] (سبز تیره)، [[تالش]] (نارنجی تیره)، [[آبخاز]] (صورتی روشن)، [[لزگی]]، [[چرکس]]، [[مغول]]، [[اوستی]]، [[ترک]]، [[یونانی]]، [[تات]]، [[تاتار]]، [[آوار]]، [[چچنی]]، [[اینگوش]]،...]]
 +
قفقاز از دید نژادی و زبانی از متنوع‌ترین مناطق جهان است.
 +
 +
گروه‌های قومی ساکن در قفقاز به سه گروه اصلی قفقازی، هندواروپایی، و ترک‌تبار تعلق دارند:
 +
*گویشوران [[زبان‌های قفقازی]]: [[مردم گرجی|گرجی]]، [[آبخاز]]، [[لزگی]]، [[چرکس]]، [[آوار]]، [[چچنی]]، [[اینگوش]]، [[قاباردی]]، [[مردمان تاباساری|تاباساری]]،[[لک‌ها (داغستان)]]،[[اودی]]، [[مردمان ساخوری|ساخوری]]، [[آغول]]، [[روتول]]، [[دارگی]]
 +
* گویشوران [[زبان‌های هندواروپایی]]: [[مردم ارمنی|ارمنی]]، [[مردم روس|روسی]]، [[مردم کرد|کرد]]، [[تالش]]، [[اوستی]]، [[یونانی]]، [[تات]]
 +
* گویشوران [[زبان‌های ترکی]]: [[نوغای]]، [[بالکارها|بالکار]]، [[قره‌چای‌ها|قره‌چای]]، [[مردم آذری|آذربایجانی‌ها]]، [[ترک‌های مسختی]]
 +
 +
قوم مغول‌تبار [[قالموق]] و [[آشوری‌ها]] از دیگر گروه‌های قومیتی این منطقه هستند.
 +
 +
== شهرهای قفقاز ==
 +
برخی از شهرهای قفقاز عبارتند از:
 +
* [[جمهوری آذربایجان]]: [[باکو]]، [[گنجه]]، [[لنکران]]، [[شماخی]]، [[شکی]]، [[نخجوان]]
 +
* [[ارمنستان]]: [[ایروان]]، [[اچمیادزین]]، [[گیومری]]، [[وانادزور]]
 +
* [[گرجستان]]: [[تفلیس]]، [[باتومی]]، [[سوخومی]]، [[تسخینوالی]]، [[پوتی]]
 +
* [[روسیه]]: [[مخاچ‌قلعه]]، [[دربند]]، [[گروزنی]]، [[ولادی قفقاز]]، [[استاوروپول]]
 +
* [[ترکیه]]: [[قارص]]، [[ریزه]]، [[اردهان]]، [[آرتوین]]
 +
 +
== رودها ==
 +
رودهای قفقاز شامل حوضه‌های آبریز دریای خزر (ارس، کُر، [[سولاک]]، [[رود ترک|تِرِک]]، [[رود کوما|کوما]]) [[دریای سیاه]] (ریونی، اینگوری، کودوری، بزیب) و [[دریای آزوف]] ([[کوبان]]) است. در قفقاز جریان رودها با افزایش ارتفاع و از شرق به غرب، افزایش می‌یابد.<ref>امیراحمدیان، بهرام، جغرافیای قفقاز، انتشارات بین‌المللی الهدی، تهران ۱۳۷۷.</ref>
 +
 +
از ویژگی‌های بارز رودهای قفقاز بزرگ، طولانی بودن مدت طغیانی آن‌ها در دوره گرماست (حدود ۶ ماه). در قفقاز (به ویژه در قفقاز شرقی و مرکزی) سیل‌های متعددی جریان می‌یابد. مسیرهای انتهایی رودخانه‌های کُر، کوبان و ریونی، قابل قایقرانی است. در بعضی از رودهای کوهستانی قفقاز، چوب و الوار حمل می‌شود. در نواحی خشک، از آب رودها برای آبیاری زمین‌های کشاورزی استفاده می‌شود. بر روی بسیاری از رودهای قفقاز نیروگاه‌های برق‌آبی احداث شده‌است. بزرگترین نیروگاه آبی منطقه «[[مینگه‌چویر]]» نام دارد. دریاچه‌های قفقاز منشأ متفاوت (آتش‌فشانی، زمین‌ساختی، یخچالی) دارند. بزرگترین دریاچه قفقاز [[دریاچه سوان|سِوان]] نام دارد که مساحت آن ۱۲۰۰ کیلومتر مربع است.<ref>امیراحمدیان، بهرام، جغرافیای قفقاز، انتشارات بین‌المللی الهدی، تهران ۱۳۷۷.</ref>
 +
 +
[[پرونده:17.17-37-1969-Kaukasisk-broderi.jpg|250px|بندانگشتی|چپ|گلیم گل‌دوزی دوزی شده قفقازی متعلق به قرن نوزدهم میلادی. طرحهای سوزن دوزی شده پیرامون شکلی هشت ضلعی مرکزی. گیاهان ودرختان تزئینی و همچنین حیوانات و اشکال انسان نما نیز در طرح‌ها دیده می‌شود. رنگ‌های کدر گلیم بازگو کننده فرشهای دارای موجود افسانه‌ای قفقازی است که فرهنگ و جامعه بیابانگردی را یادآور می‌شود. منطقه قفقاز پیش از عهدنامه گلستان جزء پادشاهی ایران محسوب می‌شد.]]
 +
== جستارهای وابسته ==
 +
* [[قفقاز جنوبی|قفقاز جنوبی (ماورای قفقاز)]]
 +
* [[شمال قفقاز|قفقاز شمالی]]
 +
* [[کاخ‌های هخامنشی در قفقاز]]
 +
* [[پیمان نامه گلستان]]
 +
* [[بنیاد مطالعات قفقاز]]
 +
 
== منابع ==
 
== منابع ==
 
* صفا، ذبیح اللّه، تاریخ ادبیات در ایران (۸جلد)، انتشارات فردوس.
 
* صفا، ذبیح اللّه، تاریخ ادبیات در ایران (۸جلد)، انتشارات فردوس.
سطر ۱۸: سطر ۵۶:
 
* سفرنامه حامد کاظم زاده به قفقاز، بنیاد مطالعات قفقاز.
 
* سفرنامه حامد کاظم زاده به قفقاز، بنیاد مطالعات قفقاز.
 
{{پانویس}}
 
{{پانویس}}
 +
 +
== پیوند به بیرون ==
 +
* [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3632274.stm BBC]
 +
* [http://www.akhbar-rooz.com/article.jsp?essayId=27042 نگاهی کوتاه برتحولات منطقه قفقاز - ۱]
 +
* [http://www.ccsi.ir بنیاد مطالعات قفقاز]
 +
 +
{{قفقاز}}
 +
{{مناطق جهان}}
 +
{{امتیازات و قراردادها در دوره قاجار}}
 +
{{ویکی‌سفر}}
 +
{{ویکی‌انبار-رده|Caucasus}}
 +
{{استان‌های ساسانیان}}
 +
{{پاگانیسم}}
 +
 +
{{جغرافیا-ناقص}}
  
 
[[رده:قفقاز|قفقاز]]
 
[[رده:قفقاز|قفقاز]]

لطفاً توجه داشته باشید که فرض می‌شود کلیهٔ مشارکت‌های شما با دایره المعارف فرق اسلامی ممکن است توسط دیگر مشارکت‌کنندگان ویرایش شوند، تغییر یابند یا حذف شوند. اگر نمی‌خواهید نوشته‌هایتان بی‌رحمانه ویرایش شود، اینجا نفرستیدشان.
همچنین شما دارید به ما قول می‌دهید که خودتان این را نوشته‌اید، یا آن را از یک منبع آزاد با مالکیت عمومی یا مشابه آن برداشته‌اید (برای جزئیات بیشتر به دایره المعارف فرق اسلامی:حق تکثیر مراجعه کنید). کارهای دارای حق تکثیر (copyright) را بی‌اجازه نفرستید!

لغو | راهنمای ویرایش‌کردن (در پنجرهٔ تازه باز می‌شود)

الگوی به‌کاررفته در این صفحه: